ΚΑΤΑΡΡΙΠΤΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ ΤΗΣ ΧΟΡΤΟΦΑΓΙΑΣ. Η ΧΟΡΤΟΦΑΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ

Τι υποστηρίζουν οι χορτοφάγοι και οι vegans;

Οι οπαδοί της χορτοφαγίας υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος δεν είναι ένα παμφάγο ζώο, αλλά ότι είναι χορτοφάγο, και ότι το κρέας και τα ψάρια είναι παρά φύσιν τροφές για τον άνθρωπο. Υποστηρίζουν ότι ένα κρεοφαγικό διαιτολόγιο αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα να προσβληθούμε από καρκίνο, καρδιοπάθειες και άλλες χρόνιες εκφυλιστικές ασθένειες. Γι’ αυτό άλλωστε οι χρόνιες αυτές ασθένειες θεωρούνται ασθένειες του δυτικού πολιτισμού. Υποστηρίζουν επίσης ότι με την κατανάλωση ζώων λαμβάνουμε και την αρνητική ενέργεια και τον φόβο των ζώων την στιγμή που σφαγιάζονται. Πολλοί χορτοφάγοι αισθάνονται ανώτεροι ηθικά ή πνευματικά από τους κρεατοφάγους και ισχυρίζονται ότι αν οι άνθρωποι δεν έτρωγαν κρέας, οι κοινωνίες θα ήταν ειρηνικές και οι πόλεμοι θα εξέλειπαν. Πολλοί άνθρωποι αποκλείουν μόνο το κρέας, τα πουλερικά και το ψάρι από τη διατροφή τους, αλλά καταναλώνουν άλλες ζωικές τροφές, όπως γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγά. Αυτοί είναι οι λεγόμενοι vegetarians. Άλλοι όμως αποκλείουν κάθε ζωική πηγή από το διαιτολόγιό τους. Αυτοί αποκαλούνται vegans.

2. Πόσο υγιεινή είναι η χορτοφαγία;

Όχι μόνο δεν είναι υγιεινή, όπως φημολογείται, αλλά μπορεί να καταστεί επιβλαβής για την ανθρώπινη υγεία. Η χορτοφαγία έχει πολλαπλά προβλήματα. Ο ίδιος ξεκίνησα την ενασχόλησή μου με τη διατροφολογία πριν δέκα χρόνια ως υποστηρικτής της χορτοφαγίας και διαπίστωσα ότι μια τέτοια δίαιτα έχει πολλά αρνητικά. Οι χορτοφάγοι και ιδιαίτερα οι vegans δεν μπορούν να λάβουν τα βασικά αμινοξέα μέσω μιας χορτοφαγικής δίαιτας, διότι οι φυτικές πηγές δεν έχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα για τη σύνθεση των πρωτεϊνών, όπως συμβαίνει με τις ζωικές πηγές.

Οι χορτοφάγοι όμως διατείνονται ότι υπάρχουν υπερτροφές όπως η σπιρουλίνα και η χλωρέλλα, που είναι θαλάσσια άλγη, καθώς και το αλφάλφα (τριφύλλι) που περιέχουν όλα τα βασικά αμινοξέα και θεωρούνται πιο υγιεινά από τις ζωικές τροφές, διότι περιέχουν πολλές βιταμίνες, μέταλλα, αντιοξειδωτικά και χλωροφύλλη. Το θέμα όμως είναι ότι οι τροφές αυτές δεν λαμβάνονται αυτούσιες, αλλά σε μορφή διατροφικών συμπληρωμάτων. Οι άνθρωποι τα παλαιότερα χρόνια δεν είχαν πρόσβαση σε τέτοιου είδους υπερτροφές, οπότε δεν μπορεί να ευσταθήσει η άποψη των χορτοφάγων ότι δήθεν η χορτοφαγία ήταν κατάλληλη για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.

Οι χορτοφάγοι υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος ήταν στην αρχή χορτοφάγος και αναγκάστηκε να φάει κρέας λόγω των παγετώνων. Βέβαια αυτή η άποψη των χορτοφάγων δεν ευσταθεί, όπως αποδεικνύει η επιστήμη της παλαιοανθρωπολογίας. Η βασική τροφή του προϊστορικού ανθρώπου ήταν το κρέας και οι άγριες ρίζες (1-2). Ο προϊστορικός άνθρωπος αν τρεφόταν μόνο με χόρτα δεν θα μπορούσε να λάβει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα, κάτι που θα ήταν απαραίτητο για την ανάπτυξη του εγκεφάλου του.

Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ο συνδυασμός ορισμένων φυτικών τροφών μεταξύ τους, όπως για παράδειγμα ρυζιού και οσπρίων στο ίδιο γεύμα, μπορεί να μας προμηθεύσει με όλα τα βασικά αμινοξέα. Αυτό είναι σωστό, αλλά θα πρέπει να τονιστεί ότι τα δημητριακά και τα όσπρια μαζί με τα γαλακτοκομικά μπήκαν στην διατροφή του ανθρώπου τα τελευταία 9000 χρόνια με τη νεολιθική εποχή. Κατά την παλαιολιθική εποχή ο άνθρωπος ήταν κυνηγός και τρεφόταν με ζώα που σκότωνε, με χορταρικά και με καρπούς. Άρα δεν θα μπορούσε να επιβιώσει το ανθρώπινο είδος κατά την παλαιολιθική εποχή μόνο με χόρτα και καρπούς.

3. Η χαρτογράφηση του ιστορικού εξέλιξης τής διατροφής τού ανθρώπου

Για σχεδόν 2,4 εκατομμύρια χρόνια οι άνθρωποι ζούσαν ως κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες, συντηρούμενοι με φρέσκο κρέας και φυτικές τροφές όπως άγρια λαχανικά, φρούτα, μούρα και ξηρούς καρπούς.

Γύρω στα 10.000 χρόνια πριν η ανθρώπινη ιστορία άλλαξε ριζικά με την αρχή  της Αγροτικής Επανάστασης. Ο ακριβής λόγος για τη στροφή του ανθρωπίνου είδους στη γεωργία είναι ακόμα πηγή συζήτησης, αλλά ένας συνδυασμός γρήγορης αύξησης πληθυσμού και μειωμένης διαθεσιμότητας άγριου κυνηγιού λόγω κλιματικών αλλαγών φαίνεται να είναι η πιο πιθανή αιτία.

Με την υιοθέτηση της γεωργίας η ανθρώπινη διατροφή υπέστη μια μαζική και θεμελιώδη αλλαγή σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα από μια διατροφή υψηλή σε πρωτεΐνη βασισμένη σε κρέατα και άγρια λαχανικά σε μια διατροφή υψηλή σε υδατάνθρακες βασισμένη σε δημητριακά – μια πηγή τροφής που ήταν ξένη στον ανθρώπινο πεπτικό σωλήνα.

Αν τα δημητριακά ήταν πολύ πιο υγιεινή τροφή από το κρέας, όπως οι αρχές υγείας και οι διαιτολόγοι επανειλημμένα μας λένε, τότε η στροφή από μια δίαιτα βασισμένη στα δημητριακά κατά τη διάρκεια της έναρξης της Αγροτικής Επανάστασης θα έπρεπε να συνοδευόταν από σημαντική βελτίωση στην υγεία και στη μακροζωία. Τα αρχαιολογικά δεδομένα δείχνουν ακριβώς το αντίθετο: οι κοινωνίες που εγκατέλειψαν τη βασισμένη σε κρέας δίαιτα και υιοθέτησαν τα δημητριακά είχαν μια χαρακτηριστική μείωση στο ανάστημα, μείωση στον χρόνο ζωής, αύξηση στην παιδική θνησιμότητα, αυξημένη συχνότητα μολυσματικών ασθενειών, αυξημένη εμφάνιση αναιμίας από έλλειψη σιδήρου, αυξημένη συχνότητα ασθενειών των οστών και αύξηση στον αριθμό της τερηδόνας και των βλαβών στο σμάλτο των δοντιών.

Αντί να αποτελέσει ενίσχυση της υγείας η στροφή από τη κυνηγο-τροφοσυλλεκτική δίαιτα σε μια δίαιτα βασισμένη στα δημητριακά συνοδεύτηκε από παρακμή στην ποσότητα και ποιότητα της ζωής.

Μετά την αρχή της γεωργίας θα περάσουν δέκα χιλιετίες προτού η ανθρώπινη δίαιτα υποστεί ξανά τέτοιες δραματικές και θεμελιώδεις αλλαγές. Τελικά το πρώτο νέο σοκ στην ανθρώπινη υγεία συνέβη 150 χρόνια πριν με την έναρξη της Βιομηχανικής Επανάστασης, όπου νέες τεχνολογίες επέτρεψαν την ευρεία παραγωγή ζάχαρης, ραφιναρισμένου αλευριού και ραφιναρισμένων φυτικών ελαίων. Αυτό ακολουθήθηκε από την ταχεία εξάπλωση στον 20^ο αιώνα επεξεργασμένων, συσκευασμένων, πλούσιων σε θερμίδες αλλά φτωχών σε θρεπτικά συστατικά προμαγειρεμένων τροφών. Κατά τη διάρκεια του τελευταίου μισού του 20^ου αιώνα η κατανάλωση αυτών των άδειων σε θρεπτικά συστατικά τροφών υπέστησαν αύξηση μετά που οι αρχές υγείας ξεκίνησαν την “Επανάσταση της Χοληστερίνης”. Οι υγιεινές ζωικές τροφές όπως τα κρέατα και τα αυγά έγιναν αντικείμενο φανατικής επίκρισης λόγω του “επιβλαβούς” περιεχόμενού τους σε κορεσμένο λίπος, ενώ οι χαμηλές σε λίπος και ελεύθερες από χοληστερίνη ψευδοτροφές που εγκρίθηκαν από τις αρχές υγείας γέμισαν την αγορά. Η κατανάλωση αυτών των ψευτοϋγιεινών τροφών μαζί με την αυξημένη φυσική δραστηριότητα όχι μόνο δεν πρόλαβε την πτώση της συχνότητας καρδιαγγειακής ασθένειας που θα έπρεπε να ήταν αποτέλεσμα της μείωσης του καπνίσματος, έκανε επίσης τον μεγαλύτερο αριθμό παχύσαρκων και διαβητικών ατόμων που ο κόσμος έχει ποτέ δει.

Ως αποτέλεσμα της Αγροτικής και Βιομηχανικής Επανάστασης οι άνθρωποι τώρα αντλούμε το μεγαλύτερο μέρος των θερμίδων μας από τροφές που ήταν ξένες στον ανθρώπινο πεπτικό σωλήνα για το 99,7% της εξελικτικής μας ιστορίας. Οι Αμερικανοί για παράδειγμα τώρα λαμβάνουν τα τρία τέταρτα των θερμίδων τους από τροφές που δεν υπήρχαν κατά τη διάρκεια της Παλαιολιθικής εποχής, συμπεριλαμβανομένων των δημητριακών (22% των θερμίδων), των πατατών (3%), της ζάχαρης και άλλων γλυκαντικών (18%), φυτικών ελαίων (17%), γαλακτοκομικών προϊόντων (11%) και αλκοολούχων ποτών (4%). Ενώ οι γεμάτες σε θρεπτικά συστατικά τροφές όπως τα κρέατα, τα αυγά, οι ξηροί καρποί, τα φρούτα, τα λαχανικά και τα θαλασσινά κάποτε μας προμήθευαν όλες μας τις θερμίδες, τώρα μας παρέχουν το 20% της καθημερινής μας πρόσληψης ενέργειας.

Κρέας: Τι υποστηρίζουν οι επιστήμονες

Οι σημαντικότεροι επιστήμονες της διατροφής θεωρού το κρέας (το καλής ποιότητας κρέας, εννοείται) ως μια ωφέλιμη τροφή για τον άνθρωπο. Ο διάσημος διατροφολόγος Bernard Jensen, ο οποίος είχε ταξιδέψει σε όλο σχεδόν τον κόσμο, για να μελετήσει τις διατροφικές συνήθειες διαφόρων λαών, παρ’ ό, τι ήταν φιλικά προσκείμενος προς τη χορτοφαγία, έγραψε: «Το κρέας είναι η τροφή με την υψηλότερη σε αξία πρωτεΐνη. Χωρίς διάθεση να προσβάλλω τους χορτοφάγους, πρέπει να τονίσω ότι τα βιοχημικά συστατικά του κρέατος είναι υψηλότερα εξελίξιμα από ό, τι οι πρωτεΐνες του φυτικού βασιλείου. Ο φώσφορος που παίρνουμε από τα λαχανικά δεν είναι της ίδιας ποιότητας όπως ο φώσφορος που βρίσκουμε στο κρέας, στα αυγά, στο τυρί και σε άλλες ζωικές τροφές, και το τελευταίο είναι πιο κατάλληλο προς χρήση από τον εγκέφαλο, ο οποίος απαιτεί τον υψηλότερο στην εξέλιξη φώσφορο που μπορούμε να βρούμε. Η ίδια αρχή ισχύει για άλλα συστατικά. Δεν λέω ότι οι χορτοφάγοι πρέπει να συμπεριλάβουν ζωικές πρωτεΐνες στη διατροφή τους. Αν η χορτοφαγία λειτουργεί καλά για σας, παραμείνετε σε αυτήν. Πιστεύω όμως ότι ο χορτοφαγικός τρόπος δεν είναι για όλους. Η μελέτη μου για τους παράγοντες που οδηγούν στη μακροζωία ανάμεσα στους πιο ηλικιωμένους ανθρώπους στον κόσμο αποκάλυψε ότι οι περισσότεροι ήταν κρεατοφάγοι ως κάποιο βαθμό. Πολλοί από αυτούς έτρωγαν αρνί. Άλλοι είχαν λίγα πουλερικά ή ψάρι στη διατροφή τους» (3).

Ο Abram Hoffer, ένας από τους θεμελιωτές της Ορθομοριακής ιατρικής, τονίζει την αξία των πρωτεϊνών, και δη των ζωικών καθώς και το ανυπόστατο μιας δίαιτας χαμηλής σε λίπη και πρωτεΐνες και υψηλής σε υδατάνθρακες: «Οι πλούσιες σε πρωτεΐνες τροφές έχουν ταξινομηθεί ως υψηλής ποιότητας και χαμηλής ποιότητας, ανάλογα με την ποσότητα και την ποικιλία των απαραίτητων αμινοξέων που περιέχουν. Μια υψηλή σε πρωτεΐνες διατροφή έχει πλεονεκτήματα για πολλούς ανθρώπους, ειδικά για όσους έχουν υπογλυκαιμία για πολλά χρόνια. Γενικά, είναι ευκολότερο να πάρετε υψηλής ποιότητας πρωτεΐνες από ζώα και ψάρια, αλλά μπορείτε να πάρετε και από χορτοφαγικές πηγές. Ένας χορτοφάγος πρέπει να είναι καλά πληροφορημένος για τις αξίες των τροφών. Ένας μη καλά ενημερωμένος χορτοφάγος είναι πιο εύκολο να βρει τον εαυτό του σε διατροφικά προβλήματα από ό, τι ένας ανενημέρωτος κρεατοφάγος. Οι χαμηλές σε λίπη δίαιτες είναι άγευστες για τους περισσότερους ανθρώπους. Περιέχοντας λίγο λίπος αφήνουν το άτομο να αισθάνεται μη χορτασμένος και η ικανοποίηση της τροφής θα διαρκέσει για πιο σύντομο χρονικό διάστημα. Μερικοί που ακολουθούν δίαιτες χαμηλές σε λίπη μένουν πεινασμένοι για όλη την ημέρα και αυτή η κατάσταση μπορεί να δημιουργήσει μια συνεχή ευερεθιστότητα.. Ακόμα χειρότερα, αυτοί οι άνθρωποι συχνά αυξάνουν σημαντικά την κατανάλωση ραφιναρισμένων υδατανθράκων για να πάρουν αρκετές θερμίδες και να διατηρήσουν φυσιολογικό βάρος. Η έλλειψη αισθήματος ικανοποίησης συν την αυξημένη ευερεθιστότητα κάνει δύσκολο να παραμείνει κάποιος σε χαμηλές σε λίπη δίαιτες ή σε δίαιτες με ακόρεστα λίπη. Επιπλέον, η αυξημένη δυσκολία στην απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών γίνεται έκδηλη σε μια χαμηλή σε λίπη δίαιτα. Οι λιποδιαλυτές βιταμίνες παρέχονται από λιπαρές τροφές. Σύφωνα με τη σύγχρονη κλινική διατροφή, μια χαμηλή σε λίπη δίαιτα είναι ανυπόστατη και γενικά αναποτελεσματική. Η υπερβολική κατανάλωση τροφών που περιέχουν σχεδόν αποκλειστικά υδατάνθρακες, όπως ρύζι, σιτάρι και πατάτες, προκαλούν παχυσαρκία και μεταβολικό σύνδρομο. Πρόσληψη πολλών υδατανθράκων συνδέεται με ανεπαρκή κατανάλωση πρωτεϊνών και λιπών. Υπερβολική κατανάλωση ραφιναρισμένων ή επεξεργασμένων υδατανθράκων είναι η κύρια πηγή μιας ευρείας κατηγορίας νευρώσεων και μεγάλου αριθμού σωματικών ασθενειών. Το ανθρώπινο σώμα δεν έχει εξελιχθεί στην πάροδο των αιώνων για μια δίαιτα που αποτελείται από απλά σάκχαρα. Η σουκρόζη και άλλοι ραφιναρισμένοι υδατάνθρακες είναι η κύρια αιτία διαβήτη τύπου 2 και υπογλυκαιμίας. Η υπερκατανάλωση ραφιναρισμένων τροφών προκαλεί την ασθένεια της σακχαρίνης. Τα όργανα αλλάζουν από την ασθένεια της σακχαρίνης και συντελούν σε διαβήτη, πεπτικό έλκος, δυσκοιλιότητα (και τις επιδράσεις του, όπως αιμορροΐδες και καρκίνο του εντέρου). Μια διιατροφή junk (σκουπίδια) παρέχει φτωχή ποιότητα τροφής – τροφές που περιέχουν ζάχαρη, λευκό αλεύρι ή λευκό ρύζι, αλκοόλ και επεξεργασμένα προϊόντα. Μια junk διατροφή είναι μια ασθένεια, συντελώντας στις ονομαζόμενες εκφυλιστικές ασθένειες του πολιτισμού όπως καρδιοπάθειες, καρκίνο, αρθρίτιδα και διαβήτη» (4).

Ο διάσημος βιοχημικός Dr. Linus Pauling, δύο φορές βραβευθείς με Νόμπελ (βραβείο χημείας και βραβείο ειρήνης), πατέρας της της Ορθομοριακής Ιατρικής και πρωτοπόρος ερευνητής για την αξία των υψηλών δόσεων βιταμίνης C για την πρόληψη και θεραπεία του καρκίνου, της καρδιοπάθειας, του κοινού κρυολογήματος και άλλων ασθενειών, εκτιμούσε τις ζωικές πρωτεΐνες λόγω των υψηλής αξίας αμινοξέων που περιέχουν. Έγραφε μεταξύ άλλων:

«Μεγάλο ενδιαφέρον στην αξία του κρέατος στη διατροφή δημιουργήθηκε πριν από μισό αιώνα από τις παρατηρήσεις του εξερευνητή στον Αρκτικό Κύκλο Vilhjalmur Stefansson. Αυτός γεννήθηκε στη Manitoba του Καναδά από Ισλανδούς γονείς το 1879 και όταν ήταν μόνο ενός ή δύο χρονών αυτός (και οι γονείς του) έζησαν αποκλειστικά με ψάρι για ένα χρόνο λόγω πείνας στην περιοχή. Μετά την αποφοίτησή του από το πανεπιστήμιο της Iowa, και αφού σπούδασε ανθρωπολογία για τρία χρόνια στο Harvard και έκανε δυο αρχαιολογικά ταξίδια στην Ισλανδία, ξεκίνησε την έρευνά του στον Αρκτικό Κύκλο το 1905. Έζησε με τους Εσκιμώους για ένα χρόνο, μαθαίνοντας τη γλώσσα και την κουλτούρα τους, και συμπέρανε ότι ήταν δυνατόν να παραμείνει κάποιος σε πολύ καλή υγεία σε μια δίαιτα των Εσκιμώων με κρέας μόνο, τρώγοντάς το, όπως το έτρωγαν οι Εσκιμώοι.

Το 1926 είχε ζήσει συνολικά 9 χρόνια σε μια δίαιτα μόνο με κρέας, κατά τη διάρκεια της εντεκάχρονης παραμονής του στον Αρκτικό Κύκλο. Μια μελέτη που έγινε σε αυτόν το 1922, όταν ήταν 43 χρονών, έδειξε ότι αυτός ήταν σε κατάσταση υγείας αναμενόμενης για την ηλικία του. Για παράδειγμα, η πίεσή του ήταν 115/55. Πέθανε σε ηλικία 88 ετών.

Λόγω του ισχυρισμού του Stefansson ότι ήταν δυνατόν να είναι υγιής σε μια δίαιτα μόνο με κρέας, πραγματοποιήθηκε ένα προσεκτικά σχεδιασμένο πείραμα με τον Stefansson και έναν άλλον εξερευνητή του Αρκτικού Κύκλου το 1927. Για έναν χρόνο οι δυο άνδρες δεν έτρωγαν τίποτα εκτός από κρέας (βοδινό, αρνί, μοσχάρι, χοιρινό, κοτόπουλο, λιπαρές ή χωρίς λίπη μερίδες, και μερικές φορές συκώτι, νεφρά, μυαλά, μπέικον και μυελό των οστών. Ο Stefansson έτρωγε επίσης μερικά αυγά, βούτυρο και ψάρι, όταν είχε πρόβλημα να βρει ψάρι κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του. Το κρέας ήταν συνήθως βρασμένο, αλλά έτρωγαν και λίγο ωμό μεδούλι. Δεν έπιναν καθόλου γάλα. Έμεναν σε ένα νοσοκομείο υπό παρακολούθηση για τους πρώτους έξι μήνες και έπειτα ξανάρχισαν τις συνηθισμένες τους δραστηριότητες, αλλά παρέμειναν στη δίαιτά τους. Ανέφεραν ότι δεν είχαν καθόλου επιθυμία για άλλα φαγητά. Μελετήθηκαν προσεκτικά για έναν ολόκληρο χρόνο, και το συμπέρασμα ήταν ότι αυτοί ήταν σε καλή υγεία στο τέλος του χρόνου, όπως ήταν και στην αρχή.

Η δίαιτα περιείχε περίπου 230 γραμμάρια λίπους, 120 γραμμάρια πρωτεΐνης και μόνο 5 με 10 γραμμάρια υδατανθράκων την ημέρα. Η υψηλή πρόσληψη ζωικού λίπους δεν φάνηκε να τους έβλαψε.

Είναι αξιοσημείωτο ότι δεν ανέπτυξαν ασθένειες προκαλούμενες από έλλειψη βιταμινών σε αυτή την αποκλειστικά κρεατοφαγική δίαιτα. Το φρέσκο κρέας περιέχει ελάχιστη ποσότητα βιταμίνης C και άλλες βιταμίνες. Ο Stefansson (1918) ανέφερε ότι τρία από τα 17 μέλη της Canadian Arctic Expedition (Καναδικής Αρκτικής Αποστολής) ανέπτυξαν σκορβούτο κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 1916-1917. Αυτοί οι τρεις έτρωγαν μερικές τροφές στο κρησφύγετο, οι οποίες είχαν μείνει από μια προηγούμενη αποστολή. Ανέπτυξαν σκορβούτο, ενώ οι άλλοι που έτρωγαν μόνο φρέσκο κρέας δεν ανέπτυξαν.

Δεν συμπεραίνω ότι μια αποκλειστικά κρεατοφαγική δίαιτα είναι η καλύτερη, ακόμα και αν το φρέσκο κρέας μόνο του παρέχει τις ελάχιστες ποσότητες όλων των συστατικών, με το λίπος να παρέχει την περισσότερη από την ενέργεια. Τα συμπληρώματα βιταμινών και μια μεικτή δίαιτα, με περιορισμένη πρόσληψη ζάχαρης, οδηγεί στην καλύτερη υγεία» (5).

Ως μέτρο σύγκρισης, αναφέρω ότι πολλοί οπαδοί της μακροβιοτικής που έτρωγαν αποκλειστικά καστανό ρύζι μετά από 6 μήνες νοσηλεύτηκαν στο νοσοκομείο και παρά λίγο να χάσουν τη ζωή τους.

Αντιεπιστημονικές θεωρίες χορτοφάγων

Η αντι-κρεωφαγική μανία και η τάση για πλήρη χορτοφαγία έχει ξεκινήσει από τα τέλη του 19^ου αιώνα, όταν κάποιοι γιατροί θεωρούσαν ότι η αιτία όλων των ασθενειών είναι η τοξαιμία, και θεωρούσαν ότι το κρέας έχει τοξίνες και άρα είναι η αιτία όλων των ασθενειών. Αυτοί δεν μιλούσαν για τις γνωστές τοξίνες που όντως υπάρχουν στο σημερινό κρέας του εμπορίου, αλλά γενικά και αφηρημένα για τοξίνες που υπάρχει ακόμα και στο αγνό κρέας του χωριού που τρώει μόνο γρασίδι. Κατά την άποψή τους το κρέας είναι ακατάλληλη τροφή για τον άνθρωπο. Πολλοί προχωρούσαν και σε μεταφυσικά επιχειρήματα, του τύπου ότι αν τρώμε κρέας παίρνουμε συναισθηματικές τοξίνες από το ζώο που σκοτώνεται βίαια!!! Ή ότι αν οι άνθρωποι δεν έτρωγαν κρέας, δεν θα υπήρχαν πόλεμοι, διότι το κρέας κάνει τους ανθρώπους βίαιους!!! Σημειωτέον, ότι ο Χίτλερ ήταν χορτοφάγος, δεν τον βοήθησε όμως η χορτοφαγία να καταλαγιάσει την οργή του και την πολεμική του μανία. Μερικοί χορτοφάγοι μάλιστα θεωρούν τους εαυτούς τους ανώτερους πνευματικά, θεωρώντας τους κρεατοφάγους πνευματικά υποδεέστερους.

Αρκεί να παρουσιάσω μερικά αποσπάσματα από τα γραπτά των υποστηρικτών της χορτοφαγίας, για να καταλάβετε την αντιεπιστημονικότητά τους. Ένας παλιός Αμερικανός ιατροφιλόσοφος, ο Dr. George Clements, ιδρυτής του Ινστιτούτου Ορθοπαθητικής (Φυσικής Υγιεινής) της Oklahoma και κοσμήτορας της Διεθνούς Φυσιοθεραπευτικής Σχολής του Texas, το 1936 με τις ελλιπείς γνώσεις διατροφικής βιοχημείας της εποχής του έγραψε τα εξής: «Η κρεωφαγία είναι ευρύτατα διαδεδομένη σε όλους τους πολιτισμένους λαούς. Τα δύο τρίτα της τροφής πολλών ανθρώπων αποτελούνται από σάρκες μαγειρευμένες σε ποικίλους τρόπους. Το κρέας σαπίζει πολύ εύκολα, μια που είναι πτώμα, είτε στον αέρα, είτε μαγειρευμένο, είτε στο πεπτικό σύστημα του ανθρώπου. Υπολογίζεται ότι μόνο το 1/10 του κρέατος που τρώμε χωνεύεται κα χρησιμοποιείται από τον οργανισμό. Το υπόλοιπο κουράζει και δηλητηριάζει τον πεπτικό σωλήνα, προκαλεί δυσκοιλιότητα και προσδίδει δυσωδία στα κόπρανα. Με το αλάτι και τα άλλα καρυκεύματα εξαπατούμε τις προστατευτικές μας αισθήσεις, δηλαδή τη γεύση και την όσφρηση και έτσι μπορούμε και τρώμε το κρέας, που χωρίς τις παραπάνω ουσίες θα μύριζε» (4).

Μέσα σε λίγες γραμμές αυτός ο χορτοφάγος υγιεινιστής έχει γράψει ανακρίβειες που θα χρειαζόταν ειδική πραγματεία για απόρριψη. Το χονδροειδέστατο ψέμα που ακόμα και σήμερα οι χορτοφάγοι χρησιμοποιούν, για να προσελκύσουν τους οπαδούς τους είναι ότι το κρέας σαπίζει μέσα στο έντερο!!! Θα ξέφευγα από τον σκοπό του άρθρου μου, αν ανέλυα γιατί αυτό δεν ισχύει. Απλώς θα ρωτήσω τον αναγνώστη να σκεφτεί λογικά: Αλήθεια, μόνο το κρέας σαπίζει μέσα στο έντερο; Γιατί όχι οι άλλες τροφές; Τα φρούτα δεν σαπίζουν; Μου αρέσει που καταδικάζει το κρέας, διότι είτε ωμό είτε μαγειρεμένο σαπίζει. Μα αυτό είναι υπέρ του κρέατος και όχι κατά. Όλες οι φυσικές τροφές σαπίζουν. Αυτές που δεν σαπίζουν είναι οι τεχνητές βιομηχανοποιημένες τροφές. Σύγχρονοι Αμερικανοί έχουν βγάλει φωτογραφίες στο διαδίκτυο που δείχνουν ότι οι τροφές των φαστ φουντ δεν σαπίζουν ύστερα από διάστημα πολλών εβδομάδων σε θερμοκρασία δωματίου και σε άλλες φωτογραφίες κάνουν σύγκριση πώς φυσιολογικές τροφές έχουν σαπίσει μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα. Προσέξτε πόσο εύκολα χαλάει το φρέσκο βούτυρο και πόσο καιρό κρατάει η μαργαρίνη, η οποία είναι ένα εργαστηριακό προϊόν. Στο διαδίκτυο Αμερικανοί έχουν βάλει φωτογραφία που δείχνουν μυρμήγκια που δείχνουν να αλλάζουν δρόμο μόλις βλέπουν μαργαρίνη, κάτι που δείχνει ότι δεν είναι φυσική τροφή.

Ο άνθρωπος, λέει, δεν είναι σχεδιασμένος να τρώει κρέας, για αυτό και του ρίχνει αλάτι και άλλα καρυκεύματα, για να μπορέσει να το φάει. Αυτό το αστείο επιχείρημα ανατρέπεται εύκολα από το γεγονός ότι ο παλαιολιθικός άνθρωπος σκότωνε το ζώο και το έτρωγε είτε ψημένο είτε και σπανιότερα ωμό, και φυσικά δεν του πρόσθετε αλάτι, πιπέρι και άλλα καρυκεύματα. Αυτά είναι πολυτέλειες του εξελιγμένου πολιτισμού, και τα προσθέτουμε για την ανώτερη γευστική απόλαυση. Ακόμα και σήμερα, οι Εσκιμώοι τρώνε ωμό κρέας και ωμά ψάρια. Παλιότερα Αφρικανικοί λαοί έτρωγαν ωμά όργανα ζώων (σπλήνα, μυαλά, νεφρά, συκώτι) ή και έντομα, που ο δυτικός ουρανίσκος δεν έχει συνηθίσει τη γεύση τους.

Για να κατανοήσετε την αντιεπιστημονικότητα των επιχειρημάτων των χορτοφάγων, αρκεί να δούμε τι έγραφε ένας παλιός Έλληνας παθολόγος της δεκαετίες του 1960, ο οποίος ήταν φανατικός υποστηρικτής της χορτοφαγίας:

«Σε ένα ιατρικό βιβλίο αναφέρεται ότι στις πολικές περιοχές (βόρειος Νορβηγία και Σουηδία, Ισλανδία) έχουν παρατηρηθεί σε όσους είχαν φάει μεγάλη ποσότητα ήπατος ιχθύων δηλητηριώδεις εκδηλώσεις. Αυτές τις απέδωσαν σε υπερβιταμίνωση, διότι είχαν εισαγάγει στον οργανισμό τους μεγάλη ποσότητα βιταμινών. Η δηλητηρίαση προφανώς οφείλεται στην περίπτωση αυτή στη μεγάλη ποσότητα τοξινών, γιατί οι ζωικές τροφές, ιδιαίτερα τα σπλάχνα, που είναι αφύσικες για τον άνθρωπο, ενεργούν σαν δηλητήρια και επομένως σε όσο μεγαλύτερη έκταση εισάγονται στον οργανισμό του, τόσο βαρύτερη είναι η δηλητηρίαση» (5).

Γράφει στη συνέχεια ο εν λόγω παθολόγος:

«Τα ψάρια δεν είναι φυσική τροφή για τον άνθρωπο. Απόδειξη που δεν μπορεί να τα φάει ωμά. Μόνο από τη σκληρή πείνα αναγκάστηκαν οι άνθρωποι να τρώγουν ψάρια».

Φυσικά, αυτά είναι ανοησίες. Ο άνθρωπος δεν αναγκάστηκε να φάει ψάρια από την πείνα. Και τα ψάρια είναι φυσική τροφή για τον άνθρωπο, διότι χωρίς αυτά δεν θα ήμασταν σήμερα εδώ να συζητάμε ως Homo Sapiens. Οι άνθρωποι επί εκατομμύρια χρόνια έμειναν στάσιμοι στην πολιτισμική εξέλιξη. Στην πραγματικότητα ζούσαν χωρίς καμμιά μεγάλη αύξηση στη νοημοσύνη τους. Πριν από 150.000 όμως περίπου χρόνια εμφανίζεται ο Homo Sapiens, που έμελλε να αλλάξει την πορεία του πολιτισμού. Ο προϊστορικός άνθρωπος ανακάλυψε τυχαία την εποχή εκείνη την «τροφή του εγκεφάλου», η οποία αύξησε την ικανότητα της σκέψης του. Η τροφή αυτή ήταν τα οστρακοειδή. Τι περιείχαν όμως τα οστρακοειδή, που τα έκαναν τροφή του εγκεφάλου; Τα οστρακοειδή περιείχαν έναν σημαντικό τύπο διατροφικού λίπους σε μεγάλες ποσότητες, επειδή κατανάλωναν φυτικό πλαγκτόν. Αυτός ο σπάνιος και τόσο σημαντικός τύπος διατροφικού λίπους εμφανίστηκε στον πλανήτη μας περίπου πριν από 3 δισεκατομμύρια χρόνια, ταυτόχρονα με τις πρώτες μορφές ζωής. Οι πρώτοι απλοί μονοκύτταροι οργανισμοί – το φυτικό πλαγκτόν – είχαν τη μοναδική ικανότητα να συνθέτουν το τόσο σημαντικό διατροφικό λίπος. Όμως ο άνθρωπος δεν είχε τη δυνατότητα να βρει αρκετό φυτικό πλαγκτόν, ώστε να λαμβάνει μεγάλες ποσότητες αυτού του λίπους, που θα τον βοηθούσε να εξελίξει γρηγορότερα τον εγκέφαλό του. Ούτε ψάρια μπορούσε να ψαρέψει τότε, τα οποία θα περιείχαν σημαντικές ποσότητες από αυτό το λίπος, μιας και τα ψάρια έχουν πρόσβαση στο φυτικό πλαγκτόν. Συγκεκριμένα, τα ψάρια αυτά τρώγονται από σαρκοφάγα ψάρια όπως το σκουμπρί και η ρέγγα και κατά συνέπεια λαμβάνουν και αυτό το συγκεκριμένο λίπος. Τυχαία όμως ο άνθρωπος ανακάλυψε κατά μήκος των ακτών και των λιμνών τα οστρακοειδή, τα οποία περιείχαν μεγάλες ποσότητες από αυτό το λίπος. Το λίπος που περιείχαν τα οστρακοειδή συνέβαλε ώστε η ανάπτυξη του μετωπιαίου εγκεφαλικού φλοιού (αυτή είναι η τοποθεσία της σκέψης στον εγκέφαλο) να επιταχυνθεί. Έτσι αναπτύχθηκαν οι γνωστικές ικανότητες του ανθρώπου. Παρ’ όλα αυτά, η ικανότητά τους να κατασκευάζουν αντικείμενα δεν αυξήθηκε τόσο γρήγορα, όσο γρήγορα εξελισσόταν ο εγκέφαλός τους. Απλώς χρησιμοποιούσαν καλύτερα τα ήδη υπάρχοντα εργαλεία, που είχαν ανακαλύψει οι πρόγονοί τους. Η μεγάλη όμως πολιτισμική έκρηξη έγινε τα τελευταία 40.000 χρόνια. Και αυτό οφείλεται στο ότι οι άνθρωποι έμαθαν να ψαρεύουν. Έτσι έτρωγαν ψάρια, τα οποία περιείχαν ακόμα μεγαλύτερες ποσότητες από αυτό το λίπος που προερχόταν από το φυτικό πλαγκτόν. Πλην αυτής της ανθρωπολογικής θεωρίας, η μεγαλύτερη απόδειξη ότι τα ψάρια είναι φυσική τροφή για τον άνθρωπο και ότι βοηθούν την υγεία του, είναι όλες οι μελέτες που αποδεικνύουν ότι η συχνή κατανάλωση ψαριών μας προστατεύει από την καρδιοπάθεια λόγω των ωμέγα 3 λιπαρών οξέων που περιέχουν. Αν πολλά ψάρια σήμερα περιέχουν τοξίνες, επειδή οι θάλασσες έχουν μολυνθεί, αυτό δεν σημαίνει ότι τα ψάρια δεν είναι φυσική τροφή για τον άνθρωπο. Το ίδιο συμβαίνει και με το κρέας και τα πουλερικά. Δύσκολα σήμερα μπορεί κάποιος να βρει κρέας και πουλερικά χωρίς τοξίνες, αντιβιοτικά και ορμόνες.

Ας δούμε όμως τι γράφει ο εν λόγω χορτοφάγος σχετικά με το κρέας:

«Όλες οι θρησκείες των λαών που κατοικούν στις ανατολικές χώρες (Κίνα, Ινδίες) στις οποίες έχει αναπτυχθεί πρώτα ο πολιτισμός απαγορεύουν ή περιορίζουν τη χρήση του κρέατος σαν τροφής για τον άνθρωπο. Οι ιδρυτές αυτών των θρησκειών αντιλήφθηκαν με τη φωτεινή τους διάνοια ότι η κρεοφαγία είναι αμαρτία. Σαν το σπουδαιότερο μέσο για τον εξαγνισμό της ψυχής και του σώματος θεώρησαν την αποφυγή της κρεοφαγίας και κάθε ουσίας που προέρχεται από ζώα. Ο Βούδας χαρακτήρισε βαρύ αμάρτημα τη σφαγή ζώων και την κρεοφαγία.

Στο τέλος της τρίτης γεωλογικής περιόδου, δηλαδή πριν 70.000-120.000 χρόνια είχε συμβεί ο σχηματισμός των παγετώνων στις βόρειες περιοχές της Ευρώπης (Γερμανία, Βρετανία κ.λπ.), οπότε όσοι άνθρωποι επέζησαν αναγκάσθηκαν από την έλλειψη τροφής να φάγουν κρέας και ψάρια. Για να κατανικήσει ο άνθρωπος την αποστροφή του προς αυτό συγκάλυπτε την όψη και τη γεύση της νέας τροφής χρησιμοποιώντας τη θαυμαστή ανακάλυψη, που είχε στο μεταξύ πραγματοποιήσει: τη φωτιά.

Αν σήμερα θεωρεί ο άνθρωπος το κρέας σαν φυσική τροφή και παραγνωρίζει τόσο φανερές διαπιστώσεις από την εξέταση αυτού του ζητήματος, οφείλεται στην τόσο ισχυρή δύναμη που ονομάζεται συνήθεια. Αυτή μας παρασύρει να θεωρούμε πολλές καταστάσεις σαν φυσικές, ενώ είναι τόσο αφύσικες.

Τα ένστικτα του ανθρώπου είναι τελείως διαφορετικά από εκείνα των σαρκοφάγων. Παράβαλε τη συμπεριφορά των νεαρών γάτων και σκύλων κατά την σφαγή των ζώων στο ύπαιθρο προς τη συμπεριφορά των παιδιών μας. Το θέμα της σφαγής των ζώων προκαλεί σε αυτά φρίκη. Αντίθετα με δυσκολία μπορεί να συγκρατήσει κανείς τα γατάκια και τα σκυλάκια που ορμούν να πιουν αίμα.

Για μας τους Έλληνες είναι ευκολότερο να κατανοήσουμε ότι η κρεοφαγία είναι αφύσικη, γιατί τρώμε μόνο το κρέας ορισμένων ζώων, ενώ νιώθουμε αποτροπιασμό όσες φορές περάσει από το μυαλό μας ότι είναι δυνατόν να φάμε κρέας από άλογο, μουλάρι, φίδια, χελώνες, βατράχους, ενώ οι άλλοι λαοί δεν κάνουν διάκριση.

Ο άνθρωπος για να μπορέσει να φάει το κρέας προσπαθεί να σκεπάσει τη μυρουδιά του προσθέτοντας φυτικές ουσίες με έντονη μυρουδιά, όπως μαϊντανό, άνιθο, ρίγανη, σκόρδα, κρεμμύδια και άλλα.

Από τη δυσκοιλιότητα, τον ερεθισμό των εκζεμάτων, των αιμορροΐδων, την κνίδωση και άλλες αλλεργικές εκδηλώσεις που εμφανίζονται μετά τη βρώση του κρέατος γίνεται φανερό ότι το κρέας είναι βλαβερό στον ανθρώπινο οργανισμό.

Μεγάλη αποδεικτική σημασία για την απόκρουση του ισχυρισμού ότι το κρέας είναι απαραίτητο στον άνθρωπο έχει το γεγονός ότι παρ’ όλο που μερικοί άνθρωποι δεν έφαγαν ποτέ κρέας από την παιδική ηλικία αναπτύχθηκαν καλά και έζησαν υγιείς.

Ο πριμάτοι πίθηκοι, όπως ονομάζονται ο γορίλας και ο ουραγκοτάγκος, που είναι οι πλησιέστεροι συγγενείς του ανθρώπου απ’ όλα τα ζώα, δεν τρώγουν ποτέ κρέας. Τα ζώα αυτά είναι τα ισχυρότερα.

Κρίνοντας από την κατασκευή του πεπτικού συστήματος καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν είναι κατάλληλο για την πέψη του κρέατος. Το σχήμα των δοντιών είναι διαφορετικό από εκείνο των σαρκοφάγων. Τα δόντια του ανθρώπου είναι όμοια με εκείνα του πιθήκου. Όσες φορές τρώγει ο άνθρωπος κρέας, αναγκάζεται να βγάζει με τη βοήθεια της οδοντογλυφίδας τις ίνες που έχουν εισχωρήσει μέσα στα δόντια του.

Το μήκος του εντέρου των μεγάλων σαρκοφάγων θηρίων είναι μόνο 1,3 μέτρα, προφανώς γιατί οι ζωικές ουσίες πέπτονται ευκολότερα και τα υπολείμματα αποβάλλονται πιο γρήγορα. Αντίθετα το μήκος του εντέρου του ανθρώπου ξεπερνά τα 3,5 μέτρα, επομένως είναι πλέον ή διπλάσιο από το μήκος του εντέρου των μεγάλων σαρκοφάγων θηρίων. Αυτό το τόσο μακρύ έντερο προορίζεται για την πέψη των φυτικών τροφών, που απαιτεί πιο πολύπλοκη πεπτική επεξεργασία. Από το γεγονός ότι το μήκος του εντέρου του ανθρώπου βρίσκεται ανάμεσα σε εκείνο των σαρκοφάγων και των φυτοφάγων δεν ελαττώνεται η αξία της άποψής μας, διότι η φυσική τροφή του ανθρώπου είναι οι καρποί που πέπτονται πολύ πιο εύκολα από τα χόρτα.

Το γεγονός ότι η κρεατοφαγία χειροτερεύει την κατάσταση των ασθενών που πάσχουν από ουραιμία, οξεία και χρόνια νεφρίτιδα, αρθριτισμό, διαβήτη, εκζέματα, δυσκοιλιότητα δείχνει ότι είναι βλαβερή στον ανθρώπινο οργανισμό».

Αυτά που γράφει ο χορτοφάγος γιατρός είναι σοφιστείες και όχι επιστημονικά επιχειρήματα. Τίποτα από αυτά που γράφει δεν στέκουν επιστημονικά. Ο άνθρωπος δεν αναγκάστηκε να φάει κρέας πριν 100.000 χρόνια λόγω των παγετώνων, αλλά έτρωγε πολλές χιλιετίες πριν ακόμα και τους παγετώνες, όπως έχει αποδείξει η ανθρωπολογία. Στην Αφρική ο άνθρωπος αναγκάσθηκε να φάει κρέας λόγω παγετώνων; Ακόμα και οι ανθρωπολογικές έρευνες του Πουλιανού στην περιοχή της Μακεδονίας δείχνουν ότι ο αρχάνθρωπος των Πετραλώνων που χρονολογείται το 700.000 π.Χ. έτρωγε κρέας. Ο Πουλιανός αναλύοντας κόπρανα έξω από το σπήλαιο των Πετραλώνων συμπέρανε ότι ο άνθρωπος πριν ακόμα μπει στο σπήλαιο (μπήκε στο σπήλαιο λόγω των παγετώνων) έτρωγε κρέας. Επίσης ανακάλυψε ότι κυνηγοί σκότωσαν έναν ελέφαντα στην Πέρδικα της Μακεδονίας πριν 3 εκατομμύρια περίπου χρόνια. Φυσικά, θα μπορούσα να αναφέρω και άλλα ευρήματα άλλων ανθρωπολόγων σε άλλα σημεία του πλανήτη που αποδεικνύουν ότι ο άνθρωπος έτρωγε κρέας πολύ πριν το 100.000 και τους παγετώνες.

Αυτά που γράφει ο παθολόγος σχετικά με το μήκος του εντέρου των σαρκοφάγων, των φυτοφάγων και των ανθρώπων, οδηγούν στο ευνόητο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος δεν είναι ούτε σαρκοφάγος ούτε φυτοφάγος, αλλά παμφάγος. Αντί αυτού όμως, ο παθολόγος εφευρίσκει τη σοφιστεία ότι ο άνθρωπος είναι καρποφάγος!!! Αν όμως ο άνθρωπος τρεφόταν μόνο με καρπούς, θα ήμασταν ακόμα πάνω στα δέντρα. Οι άνθρωποι που τρέφονται αποκλειστικά με καρπούς, όπως φρούτα, παθαίνουν σοβαρές ελλείψεις βιταμινών και στο τέλος πεθαίνουν.

Ο χορτοφάγος γιατρός λέει ότι το κρέας δεν είναι φυσιολογική τροφή για τον άνθρωπο, για αυτό και το μαγειρεύει, αφού δεν μπορεί να το φάει ωμό. Πέραν του γεγονότος ότι υπάρχουν λαοί που τρώνε ωμό το κρέας και το ψάρι (οι Εσκιμώοι τρώνε ωμά κρέατα και ψάρια, Αφρικανικοί λαοί έτρωγαν ωμά όργανα ζώων, οι πρωτο-Βούλγαροι έτρωγαν ωμό κρέας και οι Ιάπωνες τρώνε ωμό ψάρι, το γνωστό σούσι), προκαλώ όσους χορτοφάγους χρησιμοποιούν το ίδιο επιχείρημα να φάνε ωμά όσπρια, ωμή σόγια, ωμό σιτάρι και ωμά άγρια χόρτα του βουνού, τα οποία τα θεωρούν «φυσιολογικές» τροφές για τον άνθρωπο. Δεν θα καταφέρουν να τα φάνε, και αν τα καταφέρουν, το πολύ πολύ να τους τρέχουμε στο νοσοκομείο από πόνους λόγω δυσπεψίας!!!

 Ο χορτοφάγος γιατρός γράφει ότι από τον ερεθισμό των εκζεμάτων, την κνίδωση και άλλες αλλεργικές εκδηλώσεις που εμφανίζονται μετά τη βρώση του κρέατος γίνεται φανερό ότι το κρέας είναι βλαβερό στον ανθρώπινο οργανισμό. Λυπάμαι, αλλά αυτά δείχνουν βασική άγνοια ιατρικής. Αυτά είναι αλλεργικές αντιδράσεις που μπορούν να συμβούν σε οποιαδήποτε τροφή που περιέχει πρωτεΐνη, και ο άνθρωπος έχει αλλεργία σε αυτή την τροφή. Ένας άνθρωπος μπορεί να πάθει τις ίδιες αντιδράσεις τρώγοντας ψάρι ή αυγά ή και φυτικές τροφές. Είναι γνωστό ότι κνίδωση παθαίνουν και όσοι τρώνε φράουλες. Αυτό η επιστήμη το εξηγεί λόγω αλλεργικής αντίδρασης στις φράουλες. Ο χορτοφάγος γιατρός όμως, μια και η φράουλα είναι φυτική τροφή δεν μπορεί να δεχθεί την επιστήμη, λέει ότι αυτό οφείλεται στην αποξινωτική δράση της φράουλας. Δηλαδή τρώγοντας πολλές φράουλες, ο ανθρώπινος οργανισμός πετά τις τοξίνες προς τα έξω και έτσι παθαίνουμε κνίδωση!!! Γράφει: «Υπάρχει η λανθασμένη άποψη ότι η φράουλα βλάπτει σε όσους υποφέρουν από παθήσεις του ήπατος. Στο συμπέρασμα ότι η φράουλα είναι βλαβερή σε όσους πάσχουν από παθήσεις του ήπατος κατέληξαν από τη διαπίστωση ότι σε μερικούς εκδηλώνεται κνίδωση στο δέρμα, κάθε φορά που τρώγουν φράουλες. Επειδή όμοιες αντιδράσεις εμφανίζονται στο δέρμα και κατά τις δηλητηριάσεις από τοξικές τροφές (παστωμένα ψάρια και κρέατα, αλλοιωμένα τυριά κ.λπ.) συμπεραίνουν ότι και η φράουλα ενεργεί σαν δηλητήριο. Αυτές οι αντιδράσεις οφείλονται στην ισχυρή αποτοξινωτική ενέργεια της φράουλας».

Ας δούμε όμως τι υποστηρίζει η επιστήμη σχετικά με την κνίδωση: «Το πιο σύνηθες αίτιο της κνίδωσης σε παιδιά είναι η αντίδραση σε διάφορες τροφές ή στα πρόσθετα τροφίμων. Οι τροφές που συνήθως προκαλούν κνίδωση στα παιδιά με ευαισθησία είναι: το γάλα, το ψάρι, το κρέας, τα αυγά, τα φασόλια ή οι ξηροί καρποί. Άλλες τροφές είναι η σοκολάτα, τα καπνιστά κρέατα, το κοτόπουλο, τα εσπεριδοειδή και τα οστρακοειδή» (6). Δερματικά εξανθήματα ή και ακμή μπορούν να προκληθούν ακόμα και από δυσανεξία στο σιτάρι (7). Γιατί λοιπόν οι χορτοφάγοι δεν θεωρούν αφύσικη τροφή και το γάλα, τα φασόλια, τους ξηρούς καρπούς και τα εσπεριδοειδή;

Ο χορτοφάγος γιατρός γράφει ότι το γεγονός ότι η κρεατοφαγία χειροτερεύει την κατάσταση των ασθενών που πάσχουν από ουραιμία, οξεία και χρόνια νεφρίτιδα, διαβήτη, δυσκοιλιότητα δείχνει ότι είναι βλαβερή στον ανθρώπινο οργανισμό. Τι να πει κανείς με αυτά που διαβάζει; Αυτοί που έχουν ουραιμία έχουν πρόβλημα με κάθε τροφή που είναι υψηλή σε πουρίνες. Έτσι μπορούν να τους πειράζουν τροφές όπως οι σαρδέλες και τα όσπρια. Οι ασθενείς με νεφρικές παθήσεις δεν πρέπει να καταναλώνουν τροφές υψηλές σε κάλιο, όπως το πορτοκάλι και η μπανάνα. Είναι το πορτοκάλι και η μπανάνα αφύσικες τροφές για τον άνθρωπο; Οι άνθρωποι με διαβήτη έχουν πρόβλημα να φάνε μεγάλη γλυκά φρούτα όπως σταφύλια ή σύκα. Είναι τα σταφύλια και τα σύκα αφύσικες τροφές για τον άνθρωπο; Στην πραγματικότητα, οι διαβητικοί μπορούν να ελέγξουν το σάκχαρο του αίματος τους με μια πρωτεϊνική δίαιτα χαμηλή σε υδατάνθρακες, άρα αυτό που είναι το πρόβλημα σε έναν διαβητικό δεν είναι το κρέας ή τα ψάρια, αλλά το ψωμί, τα μακαρόνια, η ζάχαρη και τα γλυκά. Το κρέας όντως σε ορισμένους ανθρώπους προκαλεί δυσκοιλιότητα, αν έχουν τάση για δυσκοιλιότητα, αλλά δυσκοιλιότητα προκαλεί και το γάλα και το τυρί λόγω της καζεΐνης που περιέχουν, καθώς και φυτικές τροφές όπως τα βατόμουρα, το ρόδι και το πράσινο τσάι λόγω των τανινών που περιέχουν. Αλλά τα βατόμουρα, το ρόδι και το πράσινο τσάι είναι μια από τις τροφές με την μεγαλύτερη ποσότητα αντιοξειδωτικών, παρά το γεγονός ότι μεγάλη κατανάλωση αυτών των τροφών μπορεί να προκαλέσει δυσκοιλιότητα. Δεν είδα κανέναν χορτοφάγο να λέει ότι τα βατόμουρα, τα ρόδια και το πράσινο τσάι είναι ανθυγιεινά, επειδή προκαλούν δυσκοιλιότητα.

Η διατροφική μελέτη του Weston Price κονιορτοποιεί τα παραμύθια των χορτοφάγων

Ο Dr. Weston Price από το Cleveland του Ohio ήταν ένας φημισμένος οδοντίατρος που είχε λαμπρή καριέρα τη δεκαετία του 1930. Είχε διδάξει σε χιλιάδες οδοντιατρικές σχολές και είχε γράψει δεκάδες ακαδημαϊκά συγγράμματα. Ο Price παρατήρησε ότι οι ασθενείς του υπέφεραν όλο και περισσότερο από χρόνιες και εκφυλιστικές ασθένειες. Παρατήρησε επίσης ότι οι νεότεροι ασθενείς του είχαν σε αυξημένο βαθμό παραμορφωμένα οδοντικά τόξα, στραβά δόντια και κοιλότητες. Αυτό τον ανησύχησε, διότι δεν είχε δει κάτι τέτοιο 10 με 15 χρόνια πριν. Γιατί αυτό συνέβαινε τότε; Ο Price επίσης παρατήρησε μια στενή συσχέτιση ανάμεσα στην υγεία των δοντιών και στην υγεία όλου του σώματος. Ένα στόμα γεμάτο κοιλότητες πήγαινε παράλληλα με ένα σώμα γεμάτο από ασθένειες και αδυναμία. Στα χρόνια του Price, η φυματίωση ήταν η πιο σημαντική μεταδοτική μεταδοτική ασθένεια. Παρατήρησε ότι τα παιδιά με χαλασμένα δόντια προσβάλλονταν πάρα πολύ από αυτή την ασθένεια.

Ο Dr. Price είχε ακούσει φήμες για ιθαγενείς κουλτούρες, όπου πρωτόγονοι άνθρωποι ζούσαν μια ευτυχισμένη ζωή χωρίς ασθένειες. Του γεννήθηκε μια ιδέα – γιατί να μην πάει να βρει αυτούς τους ανθρώπους και να εξακριβώσει αν πράγματι είναι υγιείς και αν όντως είναι, να εξακριβώσει τι κάνουν για να διατηρούν τους εαυτούς τους υγιείς. Όντας οικονομικά αυτάρκης, αυτός και η γυναίκα του ξεκίνησαν να ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο σε απομονωμένες περιοχές. Αυτός έψαχνε για υγιείς ανθρώπους που δεν είχαν έρθει σε επαφή με τον πολιτισμό εκείνο τον καιρό. Δεν ενδιαφερόταν να εξετάσει άρρωστους ανθρώπους, διότι είχε δει αρκετούς από αυτούς στην Αμερική, όπου εργαζόταν. Ήθελε να βρει υγιείς ανθρώπους και να ανακαλύψει τι ήταν αυτό που τους διατηρούσε υγιείς. Κατά τη διάρκεια των 9 χρόνων του ταξιδιού του, ο συνάντησε και ομάδες πρωτογόνων που είχαν διάφορα προβλήματα υγείας, τους οποίους και εξέτασε. Διαπίστωσε ότι τα προβλήματα υγείας προκαλούνταν από διατροφικές ελλείψεις (ιδιαίτερα έλλειψη ζωικών τροφών), ξηρασία και από την επαφή τους με τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Τις παρατηρήσεις του τις έγραψε σε ένα βιβλίο με τίτλο Nutrition and Physical Degeneration, το οποίο είναι δημοφιλές ακόμα και στις μέρες μας (8)

Ο Dr. Price και η γυναίκα του ταξίδεψαν σχεδόν παντού. Ταξίδεψαν σε απομονωμένα χωριά των Ελβετικών Άλπεων, στα νησιά των παραλίων της Σκωτίας, Στα βουνά των Άνδεων στο Περού, σε διάφορες απομονωμένες περιοχές της Αφρικής, στα νησιά της Πολυνησίας, στην Αυστραλία, στη Νέα Ζηλανδία, στα δάση του βόρειου Καναδά, ακόμα και στον Αρκτικό Κύκλο. Συνολικά, ο Price επισκέφθηκε 14 ομάδες ιθαγενών.

Αφού κέρδισε την εμπιστοσύνη των ηλικιωμένων χωρικών στα διάφορα μέρη που επισκέφθηκε, ο Price υπολόγιζε τις κοιλότητες των δοντιών (τις βλάβες από τερηδόνα που προκαλούνται από την καταστροφή της αδαμαντίνης και της οδοντίνης ουσίας των δοντιών) και τις εξέταζε. Φανταστείτε την έκπληξή του, όταν βρήκε κατά μέσο όρο λιγότερο από 1% τερηδόνα σε όλους τους ανθρώπους που επισκέφθηκε. Βρήκε επίσης ότι τα δόντια αυτών των ανθρώπων ήταν τελείως ίσια και άσπρα, με υψηλά οδοντικά τόξα και καλοσχηματισμένα χαρακτηριστικά προσώπου. Το πιο εντυπωσιακό ήταν ότι κανένας από τους ανθρώπους που ο Price εξέτασε, δεν εφάρμοζαν κανενός είδους στοματικής υγιεινής. Κανένας από αυτούς τους ανθρώπους δεν είχε χρησιμοποιήσει ποτέ οδοντόβουρτσα. Για παράδειγμα, όταν ο Price επισκέφτηκε τους πρώτους ανθρώπους, απομονωμένους χωρικούς των βουνών της Ελβετίας, παρατήρησε ότι τα δόντια των παιδιών καλύπτονταν από μια λεπτή μεμβράνη πράσινης γλίτσας, και παρ’ όλα αυτά δεν είχαν τερηδόνα.

Ο Dr. Price παρατήρησε επίσης ότι παράλληλα με τα υγιή δόντια και ούλα τους, όλοι οι άνθρωποι που ανακάλυψε ήταν σκληραγωγημένοι, παρά τις δύσκολες καταστάσεις ζωής που είχαν να υπομένουν. Για παράδειγμα, οι γυναίκες Εσκιμώοι γεννούσαν το ένα παιδί μετά το άλλο με λίγη δυσκολία. Παρά το ότι τα παιδιά της Ελβετίας περπατούσαν ξυπόλυτα σε παγωμένα ρυάκια, δεν υπήρχε ούτε μια περίπτωση φυματίωσης σε κανένα από αυτά, παρά το ότι εκτίθεντο στη φυματίωση. Ο Dr. Price δεν έβρισκε, σε αντίθεση με τι έβλεπε στην Αμερική, καμμιά από τις ασθένειες που ταλανίζουν τον δυτικό πολιτισμένο κόσμο, όπως καρκίνο, καρδιοπάθεια, διαβήτη, αιμορροΐδες, σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσο του Parkinson, νόσο του Alzheimer, οστεοπόρωση, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης και άλλες ασθένειες.

Ο Dr. Price και η γυναίκα του πήραν φωτογραφίες από 18.000 ιθαγενείς που επισκέφθηκαν. Οι φωτογραφίες δείχνουν ανθρώπους από όλο τον κόσμο να γελούν δείχνοντας την τέλεια οδοντοστοιχία τους.

Η διατροφή των υγιών πληθυσμών που μελέτησε ο Dr. Price ήταν πλούσια σε ζωικές πρωτεΐνες και ζωικά λίπη

Ο Dr. Price έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον να παρατηρήσει τι αυτοί οι άνθρωποι έτρωγαν, διότι είχε υποψιαστεί ότι το κλειδί για την καλή υγεία και την καλή κατάσταση των δοντιών ήταν στο καλό φαί. Εντυπωσιάστηκε που βρήκε ότι ανάλογα με το πού ζούσε κάθε ομάδα έτρωγε διαφορετικά από την άλλη. Για παράδειγμα, οι χωρικοί συα βουνά της Ελβετίας έτρωγαν κυρίως μη παστεριωμένα και ζυμωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα, ιδιαίτερα βούτυρο και τυρί. Η σίκαλη επίσης αποτελούσε ένα σημαντικό μέρος της διατροφής τους. Περιστασιακά έτρωγαν κρέας (βοδινό), όταν οι αγελάδες στα κοπάδια τους γίνονταν γεροντότερες. Μικρές ποσότητες ζωμού οστών, λαχανικών και μούρων υπήρχαν επίσης στη διατροφή τους. Λόγω του υψηλού υψόμετρου λίγα λαχανικά αναπτύσσονταν. Οι χωρικοί έτρωγαν ό, τι μπορούσαν τους θερινούς μήνες και τουρσί ήταν ό, τι απέμενε τον χειμώνα. Τα βασικά φαγητά τους ήταν όμως το γεμάτο λίπος τυρί, το βούτυρο και το ψωμί σικάλεως.

Οι Κέλτες ψαράδες δεν έτρωγαν γαλακτοκομικά, αλλά έτρωγαν πολύ μπακαλιάρο και άλλες θαλασσινές τροφές, και ιδιαίτερα οστρακοειδή. Λόγω του φτωχού εδάφους τους, το μόνο δημητριακό που μπορούσε να αναπτυχθεί ήταν η βρώμη, και αποτελούσε ένα σημαντικό μέρος της διατροφής τους. Ένα παραδοσιακό πιάτο τους, το οποίο θεωρείτο πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη των παιδιών και για τις μέλλουσες μητέρες, ήταν κεφάλι μπακαλιάρου γεμισμένο με βρώμη και πουρέ συκωτιού ψαριού. Λόγω του ιδιαίτερα αφιλόξενου κλίματος, τα φρούτα και τα λαχανικά αναπτύσσονταν πολύ αραιά. Ο Price παρατήρησε ότι τα νεαρά κορίτσια της περιοχής βρίσκονταν σε αμηχανία, όταν τους προσέφεραν ένα μήλο. Δεν είχαν δει ποτέ στη ζωή τους μήλο!

Οι Εσκιμώοι ή Ινουΐτες έτρωγαν μια δίαιτα 100% από ζωικά προϊόντα με μεγάλες ποσότητες ψαριού. Θαλάσσιοι ίπποι και φώκιες και άλλα θαλάσσια θηλαστικά αποτελούσαν επίσης σημαντικό μέρος της διατροφής τους. Κατανάλωναν επίσης λίπος φάλαινας. Οι Ινουίτες συγκέντρωναν ξηρούς καρπούς, μούρα και κάποια χορτάρια κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών, αλλά η διατροφή τους ήταν βασικά κρέας και λίπος. Έτρωγαν επίσης μερικώς χωνευμένα χόρτα ταράνδου caribou κόβοντας τα στομάχια και τα έντερά τους.

Οι Μάορι της Νέας Ζηλανδίας κατανάλωναν θαλασσινές τροφές κάθε είδους – ψάρι, καρχαρία, χταπόδι, οστρακοειδή – μαζί με λιπαρό χοιρινό και μια ποικιλία φυτικών τροφών, συμπεριλαμβανομένης της καρύδας και των φρούτων.

Αφρικανικές φυλές όπως οι Μασάι δεν κατανάλωναν καθόλου φυτικές τροφές, παρά μόνο μοσχάρι, όργανα ζώων και ωμό γάλα ανάμεικτο με αίμα. Οι Dinkas του Σουδάν, τους οποίους ο Price θεωρούσε ως τις πιο υγιείς αφρικανικές φυλές που μελέτησε, έτρωγαν έναν συνδυασμό ζυμωμένων δημητριακών ολικής αλέσεως με ψάρι, μαζί με μικρότερες ποσότητες κόκκινου κρέατος, λαχανικών και φρούτων. Οι Bantu από την άλλη, οι λιγότερο ανθεκτική από τις αφρικανικές φυλές που μελέτησε, ήταν κυρίως γεωπόνοι. Η δίαιτά τους αποτελείτο κυρίως από φασόλια, κολοκύθες, καλαμπόκι, κεχρί, λαχανικά και φρούτα, με μικρότερες ποσότητες γάλακτος και κρέατος. Ο Price δεν βρήκε κανένα λαό που να είναι εντελώς χορτοφαγικός. Τα σύγχρονα ανθρωπολογικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι όλες οι κουλτούρες και όλοι οι άνθρωποι δείχνουν μια προτίμηση προς τις ζωικές τροφές και το ζωικό λίπος (9).

Κυνηγοί-θηρευτές στο βόρειο Καναδά, στη Φλόριντα, στον Αμαζόνιο και στην Αυστραλία κατανάλωναν θηράματα όλων των ειδών, ιδιαίτερα τα όργανα κρεάτων, και μια ποικιλία δημητριακών, οσπρίων, βολβών, λαχανικών και φρούτων, όποτε αυτά ήταν διαθέσιμα.

Ο Price παρατήρησε ότι όλοι οι άνθρωποι, με εξαίρεση τους Ινουίτες, κατανάλωναν έντομα και τα σκουλήκια τους. Σε πιο τροπικές περιοχές, τα έντομα αποτελούσαν ένα πιο ολοκληρωμένο μέρος της διατροφής τους. Μέλισσες, σφήκες, λιβελλούλες, σκαθάρια, τριζόνια, τζιτζίκια, σκώροι και τερμίτες καταναλώνονταν με όρεξη, ιδιαίτερα στην Αφρική.

Ο Price παρατήρησε επίσης ότι όλοι οι λαοί κατανάλωναν ζυμωμένες τροφές κάθε μέρα. Τροφές όπως τυρί, βούτυρο, γιαούρτι και ζυμωμένα ποτά δημητριακών όπως μπύρα kaffir (κατασκευασμένη από κεχρί) στην Αφρική ή ψάρι υφιστάμενο ζύμωση όπως με τους Ινουίτες, αποτελούσαν σημαντικό μέρος των ιθαγενών διαιτών. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα δημητριακά δεν τα έτρωγαν, όπως εμείς, αλλά τα επεξεργάζονταν με μια ειδική διαδικασία μούσκεψης και ζύμωσης, διαδικασία που κάνει τα φυτικά οξέα των δημητριακών να μην επηρεάζουν την πέψη των μετάλλων. (Τα δημητριακά και τα όσπρια περιέχουν αντιθρεπτικά συστατικά που ονομάζονται φυτικά οξέα, τα οποία εμποδίζουν την πέψη των μετάλλων στο έντερο).

Όλοι οι ιθαγενείς που μελέτησε έκαναν σημαντικές προσπάθειες να καταναλώνουν θαλασσινά, ιδιαίτερα αυγοτάραχο το οποίο καταναλωνόταν, διότι έτσι πίστευαν ότι θα έχουν υγιή παιδιά. Ακόμα και άνθρωποι που κατοικούσαν σε βουνά έκαναν ταξίδια στη θάλασσα, για να φέρουν πίσω φύκια, αυγά ψαριών και ψάρια. Οι γαρίδες, οι οποίες είναι πλούσιες σε χοληστερίνη και βιταμίνη D, ήταν μια καθιερωμένη τροφή σε πολλά μέρη, από την Αφρική μέχρι τις ανατολικές χώρες.

Το τελευταίο πιο σημαντικό χαρακτηριστικό των ιθαγενών διατροφών που ο Price βρήκε, ήταν ότι ήταν πλούσιες σε λίπος, ιδιαίτερα σε ζωικό λίπος. Είτε από έντομα, είτε από αυγά, είτε από ψάρια, είτε από θηράματα είτε από εξημερωμένα κοπάδια, οι πρωτόγονοι άνθρωποι ήξεραν ότι θα γίνονταν άρρωστοι, αν δεν κατανάλωναν αρκετό λίπος. Εξερευνητές εκτός από τον Dr. Price έχουν βρει ότι αυτό είναι αλήθεια. Για παράδειγμα, ο Καναδός ανθρωπολόγος Vilhjalmur Stefansson, ο οποίος έζησε για χρόνια στους Ινουίτες Εσκιμώους και στους Βορειο-Καναδούς Ινδιάνους, παρατήρησε πώς οι Ινδιάνοι θα έφευγαν από τον δρόμο τους για να κυνηγήσουν γέρικους αρσενικούς τάρανδους caribou, διότι μετέφεραν 50 λίβρες νωτιαίου λίπους. Όταν τέτοια ζώα δεν ήταν διαθέσιμα και οι Ινδιάνοι αναγκάζονταν να συντηρούνται με κουνέλια, ένα πολύ άπαχο ζώο, υπέφεραν από διάρροια και πείνα μετά από μερικές βδομάδες. Το ανθρώπινο σώμα χρειάζεται κορεσμένα λίπη για να χρησιμοποιεί κατάλληλα τα απαραίτητα λιπαρά οξέα. Τα κορεσμένα ζωικά λίπη περιέχουν υψηλές ποσότητες λιποδιαλυτών βιταμινών που χρειάζονται για να αφομοιώνονται οι πρωτεΐνες και τα μέταλλα.

Φυσικά οι τροφές που οι ιθαγενείς της μελέτης του Price έτρωγαν ήταν φυσικές και ανεπεξέργαστες. Οι τροφές τους δεν περιείχαν συντηρητικά, πρόσθετα ή χρωστικές. Δεν περιείχαν πρόσθετη ζάχαρη. Δεν έτρωγαν λευκό αλεύρι και κονσερβοποιημένες τροφές. Τα γαλακτοκομικά τους προϊόντα δεν ήταν παστεριωμένα, ομογενοποιημένα και χαμηλά σε λιπαρά. Οι ζωικές και φυτικές τροφές που κατανάλωναν αναπτύσσονταν σε εδάφη χωρίς φυτοφάρμακα, και στα ζώα δεν δίνονταν αυξητικές ορμόνες και αντιβιοτικά. Με λίγα λόγια, αυτοί οι άνθρωποι έτρωγαν πάντα βιολογικά τρόφιμα.

Η υιοθέτηση της πλούσιας σε υδατάνθρακες δυτικής δίαιτας από τους ιθαγενείς κατέστρεψε την υγεία τους

Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ο Dr. Victor Levine του Creighton School of Medicine έκανε ένα ταξίδι στην Αλάσκα, για να μελετήσει την υγεία των ιθαγενών Εσκιμώων. Σε ένα άρθρο του στη New York Times έγραψε: «Οι Εσκιμώοι φαίνεται ότι είναι ικανοί να ανθίστανται στις ασθένειες περισσότερο από άλλους που ζουν σε βόρεια κλίματα. Τρώνε τεράστιες ποσότητες πρωτεΐνης και λίπους» (10). Λίγα χρόνια αργότερα ο οδοντίατρος και διατροφολόγος Weston Price που ταξίδεψε και αυτός στην Αλάσκα, επιβεβαίωσε ότι οι Εσκιμώοι είχαν την καλύτερη υγεία από όλους τους λαούς που είχε επισκεφθεί. Ένας άλλος ερευνητής, ο χειρουργός Dr. Cleave, ενδιαφέρθηκε για τα χαμηλά ποσοστά καρδιοπάθειας στις κοινότητες των Εσκιμώων. Ο Dr. Cleave παρατήρησε ότι οι Εσκιμώοι ακολουθούσαν μια κρεωφαγική δίαιτα, άφθονη σε κρέας και λίπος (11). Ο Cleave μελέτησε πολλές άλλες παραδοσιακές κουλτούρες σε όλο τον κόσμο και συμπέρανε ότι η θεωρία ότι τα κορεσμένα λίπη προκαλούν καρδιοπάθεια είναι μια ανοησία και δεν έχει καμμιά λογική θεμελίωση.

Οι Εσκιμώοι της Αμερικής έχουν τώρα το υψηλότερο ποσοστό ασθενειών από τον γενικό πληθυσμό. Αν και παλιά είχαν απίστευτα χαμηλά ποσοστά διαβήτη και καρδιοπάθειας, οι Εσκιμώοι που τρώνε δυτικές τροφές βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για αυτές τις ασθένειες. Για παράδειγμα, οι ιθαγενείς Εσκιμώοι έχουν τώρα 2,3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν διαβήτη, 1,6 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι παχύσαρκοι και 1,2 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν καρδιοπάθεια από ό, τι οι λευκοί Αμερικανοί (12). Παρ’ όλα αυτά οι γιατροί και οι διαιτολόγοι ήθελαν να αλλάξουν την παραδοσιακή δίαιτα των Εσκιμώων και να την κάνουν πιο “υγιεινή”. Τους έδωσαν λοιπόν τοις ίδιες διατροφικές συμβουλές που δίνουν και στον αμερικανικό πληθυσμό. Τους συμβούλεψαν να τρώνε περισσότερα φρούτα και λαχανικά (πάνω από 9 μερίδες την ημέρα), να τρώνε δημητριακά ολικής αλέσεως και να περιορίσουν το λίπος από τη διατροφή τους (13-14). Η παρακμή της υγείας των Εσκιμώων έχει γίνει πιο γρήγορα από άλλους πληθυσμούς. Αυτό το είχε προβλέψει ο Dr. Price δεκάδες χρόνια πριν. Η παραδοσιακή δίαιτα των Εσκιμώων αποτελείτο από αποξηραμένο σολομό, αυγά ψαριών, δέρμα, φάλαινας και τα όργανα θαλάσσιων ζώων. Άλλες τροφές περιλάμβαναν caribou, ξηρούς καρπούς, φύκια και cranberries. Κατά τους οπαδούς της συμβατικής διατροφολογίας, μια τέτοια δίαιτα θα έπρεπε να τους στείλει πιο γρήγορα στον τάφο, αφού κατά τους συμβατικούς διαιτολόγους το πολύ κρέας και το ζωικό λίπος προκαλεί καρδιοπάθεια και άλλες ασθένειες.

Ο Dr. Price μελέτησε τους ιθαγενείς Ινδιάνους της Αμερικής και παρατήρησε ότι αυτοί που ακολουθούσαν την παραδοσιακή τους δίαιτα είχαν άριστη υγεία. Η παραδοσιακή δίαιτα των Ινδιάνων πολλές φορές αποτελείτο αποκλειστικά από άγρια ζώα, όπως ελάφια, βίσσωνες, αρκούδες και ψάρια. Σήμερα οι Ινδιάνοι έχουν παρόμοια ποσοστά παχυσαρκίας, διαβήτη και καρδιοπάθειας, όπως οι ιθαγενείς Εσκιμώοι (15). Η αιτία είναι ότι εγκατέλειψαν την παραδοσιακή τους κρεατοφαγική διατροφή και ακολούθησαν μια διατροφή πλούσια σε υδατάνθρακες. Παρ’ όλα αυτά οι γιατροί και διαιτολόγοι συμβουλεύουν τους Ινδιάνους να περιορίσουν το λίπος, να τρώνε άφθονα φρούτα και λαχανικά, να τρώνε τυρί χαμηλό σε λιπαρά, γάλα χαμηλό σε λιπαρά, υποκατάστατα αυγών, μαργαρίνες και να μαγειρεύουν σε φυτικά λάδια (16).

Ο Dr. Price μελέτησε και Αφρικανικούς πληθυσμούς. Απέδειξε ότι οι Αφρικανικοί λαοί που έτρωγαν τη μεγαλύτερη ποσότητα κρέατος δεν είχαν σχεδόν καθόλου τερηδόνα. Αντίθετα όσοι Αφρικανικοί πληθυσμοί έτρωγαν μεγάλες ποσότητες δημητριακών είχαν περισσότερα ποσοστά τερηδόνας. Για παράδειγμα, οι Muhima, των οποίων η διατροφή αποτελείτο από ωμό γάλα, αίμα και κρέας είχαν 0% τερηδόνα, οι Μασάι πο ακολουθούσαν παρόμοια διατροφή με τους Muhima, είχαν 0,4% τερηδόνα, ενώ οι Kikuyu που έτρωγαν γλυκοπατάτες, καλαμπόκι, φασόλια, μπανάνες και κεχρί είχαν 5,5% τερηδόνα και διάφορες φυλές στη Bogora που έτρωγαν κυρίως δημητριακά και φασόλια είχαν 7,2% τερηδόνα. Μετά όμως από την εισαγωγή της δυτικής διατροφής στην Αφρική, η υγεία τους κυριολεκτικά καταστράφηκε ήδη από την περίοδο του Price (δεκαετία 1940).

Οι ιθαγενείς της Αυστραλίας ήταν ο πιο μακρόβιος πληθυσμός της γης την εποχή του Dr. Price. Η διατροφή τους αποτελείτο ζώα όπως καγκουρό, θαλασσινά, αυγά, έντομα και λίγες φυτικές τροφές. Ο Dr. Price βρήκε ότι η δυτική δίαιτα είχε καταστροφικές συνέπειες στους ιθαγενείς της Αυστραλίας. Μετά την κατανάλωση των «μοντέρνων» τροφών, σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα η γονιμότητα των ανθρώπων αυτών μειώθηκε σε σημείο που τα ποσοστά θανάτων ξεπέρασαν τα ποσοστά γεννήσεων.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ο καθηγητής Kerin O’Dea δημοσίευσε ένα άρθρο στο περιοδικό Diabetes, στο οποίο απέδειξε πώς μια ομάδα ιθαγενών Αυστραλέζων ανάρρωσε από διαβήτη μέσα σε πέντε εβδομάδες μετά την επιστροφή τους στην παραδοσιακή τους δίαιτα (17). Δηλαδή όταν εγκατέλειψαν την πλούσια σε δημητριακά και υδατάνθρακες δυτική δίαιτα και επέστρεψαν στην παραδοσιακή κρεωφαγική τους δίαιτα θεραπευτήκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα από διαβήτη. Ο διαβήτης είναι επιδημία σήμερα, διότι η βάση της διατροφής τους είναι τα δημητριακά.

Η διατροφή των ιθαγενών πολύ πιο πλούσια σε βιταμίνες, μέταλλα και ένζυμα από τη δυτική δίαιτα

Ο Dr. Price ανέλυσε χημικά τις διάφορες τροφές που οι πρωτόγονοι ιθαγενείς έτρωγαν. Οι δίαιτες αυτών των υγιών ανθρώπων περιείχαν 10 φορές την ποσότητα των λιποδιαλυτών βιταμινών και τουλάχιστον 4 φορές την ποσότητα ασβεστίου, άλλων μετάλλων και λιποδιαλυτών βιταμινών από ό, τι οι δυτικές δίαιτες της εποχής εκείνης. Καμμιά λοιπόν απορία γιατί οι άνθρωποι αυτοί ήταν τόσο υγιείς.

Λόγω της κατανάλωσης ζυμωμένων και ωμών τροφών (συμπεριλαμβανομένων ωμών ζωικών προϊόντων), ο Price παρατήρησε ότι οι δίαιτες των ιθαγενών ήταν πλούσιες σε ένζυμα. Τα ένζυμα βοηθούν στην πέψη των μαγειρεμένων τροφών.

Ο Price παρατήρησε ότι όλοι οι άνθρωποι είχαν προτίμηση για τροφές πλούσιες σε λιποδιαλυτές βιταμίνες. Ο Price θεωρούσε το βούτυρο από αγελάδες που έβοσκαν σε λιβάδια ως την πιο υγιεινή τροφή, διότι ήταν πλούσιο σε αυτές τις βιταμίνες καθώς και σε μέταλλα. Οι λιποδιαλυτές βιταμίνες βρίσκονται σε ζωικά λίπη, όπως στο βούτυρο, στην κρέμα γάλακτος και στο λαρδί.

Οι αναγνώστες σίγουρα θα σκεφτούν: «Όλες αυτές οι τροφές είναι αυτές που μας έχουν πει ότι είναι κακές για την υγεία μας και την καρδιά μας». Η έρευνα του Dr. Price ανατρέπει το επίσημο δόγμα των συμβατικών διατροφολόγων ότι η βάση μιας υγιεινής διατροφής πρέπει να είναι το άπαχο κρέας, τα δημητριακά, τα λαχανικά, τα φρούτα και τα γαλακτοκομικά χαμηλά σε λιπαρά.

Υπάρχει ένας μύθος ότι οι ιθαγενείς άνθρωποι δεν ζούσαν πολύ. Ο Price πήρε πάρα πολλές φωτογραφίες από υγιείς ιθαγενείς που είχαν γκρίζα μαλλιά. Αν και δεν γνωρίζουμε ακριβώς πόσο χρονών ήταν, λόγω του ότι δεν είχαν ημερολόγια, οι ιθαγενείς, όπως φαίνεται από την εμφάνισή τους, ήταν τουλάχιστον 60 χρονών. Οι ιθαγενείς της Αυστραλίας για παράδειγμα είχαν μια ειδική κοινότητα για ηλικιωμένους. Προφανώς, αν δεν υπήρχαν ηλικιωμένοι άνθρωποι σε αυτούς, δεν θα υπήρχε ανάγκη για μια τέτοια ομάδα. Ο ανθρωπολόγος Stefansson ανέφερε ότι οι Εσκιμώοι είχαν σημαντική μακροβιότητα. Είναι αλήθεια ότι τα ποσοστά θανάτων σε νεαρές ηλικίες ήταν υψηλότερα σε μερικές ομάδες, αλλά αυτή η θνησιμότητα ήταν από τον επικίνδυνο τρόπο ζωής που ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι, όχι από τον τρόπο διατροφής τους. Όταν ζεις στον Αρκτικό Κύκλο για παράδειγμα, μαχόμενος συνεχώς με πολικές αρκούδες, με ροές πάγου και με άλλες αντίξοες συνθήκες, έχεις τον κίνδυνο πρώιμου θανάτου.

                                                                          

4. Τί προβλήματα μπορούν να προκαλέσουν λοιπόν οι χορτοφαγικές δίαιτες σήμερα;

i. Αναιμία  

Όποιος ακολουθεί ένα χορτοφαγικό διαιτολόγιο, και ιδιαίτερα αν δεν γνωρίζει αρκετά πράγματα σχετικά με τα διατροφικά ζητήματα, κινδυνεύει από σιδηροπυρηνική αναιμία, δηλαδή αναιμία που προκαλείται από έλλειψη σιδήρου. Οι οπαδοί της χορτοφαγίας ισχυρίζονται ότι αυτό δεν είναι σωστό, διότι και οι φυτικές τροφές έχουν σίδηρο. Η αλήθεια είναι ότι οι φυτικές τροφές έχουν λιγότερο σίδηρο από ό, τι το κρέας, και μάλιστα ο σίδηρος των φυτικών τροφών δεν είναι εύκολα απορροφήσιμος από τον ανθρώπινο οργανισμό. Αυτό που μας λένε ότι αν τρώμε φακές ή σπανάκι, θα έχουμε μεγάλη ποσότητα σιδήρου στον οργανισμό μας, είναι μύθος. Αρκεί να αναφέρω, ότι μια μερίδα συκώτι καλύπτει την ποσότητα σιδήρου που χρειάζεται ο οργανισμός μας για ολόκληρη την εβδομάδα. Επιπλέον, οι χορτοφάγοι συνήθως τρώνε μεγάλες ποσότητες γαλακτοκομικών προϊόντων, αφού δεν τρώνε κρέας. Η κατανάλωση μεγάλων όμως ποσοτήτων γαλακτοκομικών προϊόντων από τους χορτοφάγους μπορεί να προκαλέσει σιδηροπυρηνική αναιμία, διότι το ασβέστιο και ο σίδηρος είναι ανταγωνιστές. Έχετε δει ότι πολλοί άνθρωποι κατά τη διάρκεια της νηστείας του Πάσχα, και ιδιαίτερα αν κάνουν νηστεία για 40 μέρες, νιώθουν ατονία ή και έχουν λιποθυμήσει; Αυτό οφείλεται στο ότι δεν τρώνε τροφές πλούσιες σε σίδηρο και παθαίνουν αναιμία.

ii. Έλλειψη σε βιταμίνη Β12

Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως με την χορτοφαγία, και συγκεκριμένα με τις δίαιτες vegan είναι ότι μπορεί να προκληθεί έλλειψη βιταμίνης Β12 στον οργανισμό. Οι vegans οι οποίοι δεν τρώνε καθόλου ζωικές τροφές μετά από μερικά χρόνια θα παρουσιάσουν σοβαρή έλλειψη βιταμίνης Β12. Οι χορτοφάγοι vegetarians που καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα νομίζουν ότι δεν κινδυνεύουν από έλλειψη βιταμίνης Β12, διότι τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι καλές πηγές βιταμίνης Β12. Οι χορτοφάγοι που τρώνε γαλακτοκομικά μπορούν να έχουν και αυτοί κίνδυνο, διότι κατά μέσο όρο καταναλώνουν λιγότερη από τη μισή ποσότητα της ημερήσιας συνιστώμενης ποσότητας (RDA) της βιταμίνης Β12. Το πρόβλημα αυτό το παραδέχονται και οι ίδιοι οι guru της vegan δίαιτας και συνιστούν σε όσους γίνονται vegan να λαμβάνουν ένα συμπλήρωμα βιταμίνης Β12. Παρ’ όλα αυτά οι vegans θεωρούν τη χορτοφαγική τους δίαιτα ως την ανώτερη και την καταλληλότερη για το ανθρώπινο είδος. Αλλά πώς είναι δυνατόν η δίαιτα vegan να είναι η ανώτερη και καταλληλότερη διατροφή για τον άνθρωπο, όταν μια τέτοια δίαιτα σου προκαλεί έλλειψη βιταμίνης Β12, μια έλλειψη που μπορεί να είναι προξενήσει σοβαρά προβλήματα υγείας;

Η έλλειψη σε βιταμίνη Β12 μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία. Αυτή η αναιμία είναι διαφορετική από την αναιμία που προκαλείται από έλλειψη σιδήρου. Μια ήπια έλλειψη μπορεί να προκαλέσει μόνο ήπια συμπτώματα. Αλλά καθώς η αναιμία χειροτερεύει, μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως: αδυναμία, κούραση, γρήγορο καρδιακό ρυθμό και γρήγορη αναπνοή, ωχρό δέρμα, ερεθισμένη γλώσσα, μώλωπες και αιμορραγία, συμπεριλαμβανομένης της αιμορραγίας των ούλων, αναστατωμένο στομάχι, απώλεια βάρους, διάρροια ή δυσκοιλιότητα. Αν η έλλειψη δεν διορθωθεί, μπορεί να καταστρέψει τα νευρικά κύτταρα. Αν αυτό συμβεί, οι επιδράσεις της έλλειψης βιταμίνης Β12 περιλαμβάνουν: μυρμήγκιασμα ή μούδιασμα στα δάκτυλα του χεριού και στα πόδια, δυσκολία στο βάδισμα, αλλαγές στη διάθεση ή κατάθλιψη, απώλεια μνήμης, αποπροσανατολισμό και άνοια. Η έλλειψη βιταμίνης Β12 στα βρέφη, αν δεν διαπιστωθεί και θεραπευτεί, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή και μόνιμη βλάβη του νευρικού συστήματος.

Ένας συχνός μύθος στους κύκλους των χορτοφάγων και των vegans είναι ότι η βιταμίνη Β12 υπάρχει και σε φυτικές τροφές, όπως θαλάσσια φύκια, ζυμωμένη σόγια, σπιρουλίνα και μαγιά μπύρας. Η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική. Η Β12 είναι η μόνη βιταμίνη που περιέχει το ιχνοστοιχείο κοβάλτιο, για αυτό και αυτή η βιταμίνη ονομάζεται κοβαλαμίνη. Η κοβαλαμίνη παράγεται στο έντερο των ζώων. Τα φυτά δεν χρειάζονται Β12, και έτσι δεν την αποθηκεύουν. Αυτό που περιέχουν τα θαλάσσια φύκια, η ζυμωμένη σόγια, η σπιρουλίνα και η μαγιά μπύρας δεν είναι πραγματική Β12, αλλά ανάλογα της Β12 που ονομάζονται κοβαμίδες, οι οποίες μπλοκάρουν την πρόσληψη της Β12 και αυξάνουν την ανάγκη για αληθινή Β12. Αυτό εξηγεί γιατί συνεχώς οι μελέτες δείχνουν ότι πάνω από το 50% των χορτοφάγων και το 80% των vegans έχουν έλλειψη Β12.

Οι επιδράσεις της έλλειψης Β12 στα παιδιά είναι πολύ ανησυχητικές. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν μέχρι την ηλικία των 6 ετών με μια δίαιτα vegan έχουν έλλειψη Β12 πολλά χρόνια από τότε που αρχίζουν να προσθέτουν στη δίαιτά τους μερικά ζωικά προϊόντα. Σε μια μελέτη, οι ερευνητές βρήκαν μια σημαντική σχέση ανάμεσα στα επίπεδα της Β12 και στην απόδοση σε τεστ που μετρούσαν την άμεση ευφυΐα και τη βραχύχρονη μνήμη με παιδιά που ήταν πρώην vegans και είχαν χαμηλότερα σκορ από ότι τα παιδιά που ήταν παμφάγα. Το έλλειμμα σε άμεση ευφυΐα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, είπαν οι ερευνητές, διότι περιλαμβάνει τη λογική σκέψη, την ικανότητα για επίλυση σύνθετων προβλημάτων, την αφηρημένη ικανότητα σκέψης και την ικανότητα να μαθαίνουν (18).

iii. Έλλειψη σε ψευδάργυρο

Οι χορτοφάγοι έχουν επίσης έλλειψη ενός σημαντικού μετάλλου, του ψευδαργύρου. Ο ψευδάργυρος βρίσκεται κυρίως σε ζωικές τροφές, όπως στο ψάρι, στα πουλερικά, στον κρόκο του αυγού και στα θαλασσινά. Οι χορτοφάγοι χρειάζονται 50% περισσότερο ψευδάργυρο από ό, τι οι μη χορτοφάγοι λόγω της χαμηλότερης πρόσληψης ψευδαργύρου από τα δημητριακά και άλλες φυτικές τροφές. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο, διότι οι χορτοφάγοι έχουν έλλειψη βιταμίνης Β12, που μπορεί να ανεβάσει τα επίπεδα της ομοκυστεΐνης. Έτσι οι χορτοφάγοι θα πρέπει να καταναλώσουν ακόμα μεγαλύτερες ποσότητες βιταμίνης Β6 και ψευδαργύρου από ό, τι οι παμφάγοι. Αλλά στις φυτικές τροφές δεν υπάρχει μεγάλη ποσότητα ψευδαργύρου. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Επομένως οι χορτοφάγοι εκτός από συμπλήρωμα Β12, θα πρέπει να λαμβάνουν και συμπλήρωμα ψευδαργύρου.

Σε ορισμένες αγροτικές περιοχές της Τουρκίας, όπου το 80% των συνολικών θερμίδων της διατροφής τους αποτελείτο από ψωμί ολικής αλέσεως παρουσιάστηκε πρόβλημα ανάπτυξης στα παιδιά. Αυτό οφειλόταν στο ότι τα δημητριακά ολικής αλέσεως έχουν φυτικά οξέα που εμποδίζουν την απορρόφηση μετάλλων στο έντερο, και ένα από αυτά τα μέταλλα ήταν και ο ψευδάργυρος. Επιπλέον, αφού το 80% των θερμίδων της διατροφής τους ήταν τα σιτηρά, δεν υπήρχε αρκετός χώρος για ζωικές πρωτεΐνες που περιέχουν ψευδάργυρο. Η δίαιτά τους ήταν σχεδόν χορτοφαγική. Άρα εκτός του ότι έτρωγαν όλο σιτηρά που δεσμεύουν τον ψευδάργυρο, δεν κατανάλωναν και πολλές τροφές που περιέχουν ψευδάργυρο, με αποτέλεσμα να εμφανίσουν σοβαρά συμπτώματα έλλειψης ψευδαργύρου, που στα παιδιά εκδηλώθηκε ως έλλειψη ανάπτυξης.

iv. Έλλειψη σε βιταμίνη Α

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι συνήθιζαν να μαγειρεύουν συκώτι σαν ένα φάρμακο για τη νυχτερινή τύφλωση, αλλά πέρασαν πολύ αιώνες μέχρι να καταλάβουμε γιατί. Το 1915 βρέθηκε η απάντηση: η βιταμίνη Α που περιέχει το συκώτι αντιμετώπιζε τη νυχτερινή τύφλωση. Η νυχτερινή τύφλωση θεωρείται ως ασθένεια που προκαλείται από έλλειψη βιταμίνης Α. Η βιταμίνη Α χρειάζεται για την υγιή αναπαραγωγή, την ορμονική σταθερότητα στις γυναίκες, την κατάλληλη ανάπτυξη, την ισορροπία σακχάρου στο αίμα, την άμυνα κατά των μολύνσεων και ως ένα σημαντικό αντιοξειδωτικό είναι σύμμαχός μας κατά της καρδιοπάθειας και άλλων εκφυλιστικών παθήσεων. Η βιταμίνη Α κέρδισε την εκτίμησή της ως «βιταμίνη κατά των μολύνσεων», πολύ καιρό πριν η βιταμίνη C πάρει αυτό τον τίτλο. Η βιταμίνη Α ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και καταπολεμά το κρυολόγημα. Είναι απαραίτητο για την πρόληψη και καταπολέμηση των παιδικών μολύνσεων. Τα επίπεδα βιταμίνης Α στο αίμα είναι ένας από τους πιο βασικούς παράγοντες που ευθύνονται για το γεγονός ότι τα παιδιά στις βιομηχανικές χώρες δεν πεθαίνουν από ιικές μολύνσεις, όπως η ιλαρά, σε αντίθεση με τα παιδιά των υπανάπτυκτων χωρών. Η κάλυψη των αναγκών σε βιταμίνη Α σε όλο τον κόσμο θα μπορούσε να σώσει 1,2-2,5 εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο. Ο αριθμός των θανάτων από αναπνευστικές ασθένειες θα μειωνόταν στο 70% και ο αριθμός των θανάτων από σχετιζόμενες με διάρροια ασθένειες θα έπεφτε στο 39% (19). Όσο και αν φαίνεται απίστευτο, ελλείψεις σε βιταμίνη Α συνεχίζουν να υπάρχουν στις ΗΠΑ και σε άλλες βιομηχανοποιημένες χώρες, αν και δεν είναι τόσο σημαντικές όπως σε μη βιομηχανοποιημένες χώρες. Μια μελέτη σε παιδιά που είχαν ιλαρά στην Καλιφόρνια βρήκε ότι τα μισά είχαν έλλειψη σε βιταμίνη Α. Τα έμβρυα θα είχαν λιγότερες απειλητικές για τη ζωή αναπνευστικές μολύνσεις, αν λάμβαναν επαρκείς ποσότητες βιταμίνης Α (20).

Οι χορτοφάγοι λένε ότι δεν υπάρχει πρόβλημα με έλλειψη βιταμίνη Α σε όσους ακολουθούν χορτοφαγία, διότι η βήτα καροτίνη που λαμβάνουν από τις φυτικές τροφές μετατρέπεται σε βιταμίνη Α. Αυτό είναι εν μέρει αληθές, αλλά η όλη αλήθεια είναι η εξής: Η μετατροπή από καροτίνη σε βιταμίνη Α στα έντερα μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με παρουσία χολικών αλάτων. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τρώγονται λίπη μαζί με τα καροτένια για να διεγείρουν την έκκριση χολής. Αυτό όμως που δεν λένε και ίσως δεν γνωρίζουν οι χορτοφάγοι είναι ότι τα βρέφη και άτομα με υποθυρεοειδισμό, προβλήματα χοληδόχου κύστης και διαβήτη, δηλαδή ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, δεν μπορούν να κάνουν αυτή τη μετατροπή ή την κάνουν πολύ φτωχά. Επιπλέον, η μετατροπή από καροτίνη σε βιταμίνη Α δεν είναι αποτελεσματική. Απαιτούνται 6 μονάδες καροτίνης για να σχηματίσουν μια μονάδα βιταμίνης Α. Αυτό σημαίνει ότι μια γλυκοπατάτα που περιέχει περίπου 25.000IU βήτα καροτίνης θα μετατραπεί μόνο σε 4000IU βιταμίνης Α (και φυσικά αν φάτε τη γλυκοπατάτα με λίπος, αν δεν είστε βρέφη, αν δεν έχετε προβλήματα θυρεοειδούς ή χοληδόχου κύστης ή αν δεν είστε διαβητικοί. Η έντονη φυσική άσκηση, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η υπερβολική κατανάλωση σιδήρου (κυρίως από ενισχυμένα δημητριακά πρωινού), η χρήση πολλών δημοφιλών φαρμάκων, η υπερβολική κατανάλωση πολυακόρεστων λιπών και η έλλειψη ψευδαργύρου καθώς και δίαιτες χαμηλές σε λίπη μπορούν να εμποδίσουν τη μετατροπή των καροτενίων σε βιταμίνη Α.

Άρα το να βασιζόμαστε μόνο σε φυτικές τροφές για τη βιταμίνη Α, δεν είναι πολύ καλή ιδέα. Αυτό αποτελεί έναν άλλο λόγο να συμπεριλαμβάνετε ζωικές τροφές και ζωικά λίπη στη δίαιτά σας. Το βούτυρο από αγελάδες που βόσκουν στα λιβάδια είναι μια πολύ καλή πηγή βιταμίνης Α, το μοσχαρίσιο συκώτι και το μουρουνέλαιο.

v. Έλλειψη σε βιταμίνη D

Βιταμίνη D, και μάλιστα στη μορφή D3, υπάρχει μόνο στις ζωικές τροφές. Οι χορτοφάγοι λένε ότι δεν χρειαζόμαστε βιταμίνη D από τις τροφές, διότι τη βιταμίνη D την λαμβάνουμε με την έκθεση στον ήλιο. Πράγματι, με την έκθεση στον ήλιο λαμβάνουμε την ποσότητα βιταμίνης D3 που χρειαζόμαστε, αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, όπως τα παρουσιάζουν οι χορτοφάγοι. Βιταμίνη D υπάρχει στα λιπαρά ψάρια και σε μικρότερες ποσότητες στα αυγά, στο λαρδί, στο βούτυρο, στο πλήρες γάλα και στο πλήρες γιαούρτι. Ο προϊστορικός άνθρωπος κατά την παλαιολιθική διατροφή δεν έτρωγε γαλακτοκομικά, αλλά έτρωγε λιπαρά ψάρια και οστρακοειδή. Ακόμα και αν δεν είχε πρόσβαση σε αυτές τις τροφές, λάμβανε πολύ μεγάλες ποσότητες βιταμίνης D από τον ήλιο, αφού όλη την ώρα ήταν στην ύπαιθρο και δεχόταν στο δέρμα του την ηλιακή ακτινοβολία. Η προτεινόμενη ημερήσια συνιστώμενη δόση (RDA) για τη βιταμίνη D είναι 400IU, αλλά οι σύγχρονες έρευνες έχουν δείξει ότι μι τέτοια ποσότητα είναι ανεπαρκής. Η έρευνα του οδοντίατρου και διατροφολόγου Weston Price στις δίαιτες υγιών πρωτόγονων κοινωνιών τη δεκαετία του 1930 έδειξε ότι η καθημερινή τους πρόσληψη σε βιταμίνη D από ζωικές τροφές ήταν 10 φορές μεγαλύτερη από την ημερήσια συνιστώμενη ποσότητα, δηλαδή 4000IU. Έτσι ο Dr. Price έδινε μεγάλη έμφαση στη βιταμίνη D στη διατροφή. Χωρίς τη βιταμίνη D, για παράδειγμα, είναι αδύνατον να αξιοποιηθούν μέταλλα όπως το ασβέστιο, ο φώσφορος και το μαγνήσιο. Σύγχρονοι επιστήμονες, ειδικευμένοι στη βιταμίνη D υποστηρίζουν ότι μια τόσο μεγάλη ποσότητα βιταμίνης D θα πρέπει να είναι η ημερήσια συνιστώμενη δόση. Δεκάδες μελέτες έχουν δείξει ότι οι χορτοφάγοι και οι vegans έχουν έλλειψη βιταμίνης D και ραχίτιδα. Σε ένα περιοδικό παιδιατρικής το 1985 δημοσιεύτηκε μελέτη με τίτλο «Ραχίτιδα από έλλειψη βιταμίνης D και έλλειψη βιταμίνης Β12 σε χορτοφάγα παιδιά (21). Παρόμοια αποτελέσματα έχουν βρεθεί και σε άλλα ιατρικά περιοδικά (22-24). Ελλείψεις βιταμίνης D έχουν φανεί και σε ενήλικες χορτοφάγους. Το 1993 δημοσιεύθηκε στο American Journal of Clinical Nutrition μελέτη που έδειξε ότι οι συγκεντρώσεις της βιταμίνης D στο αίμα ήταν χαμηλές σε μεσήλικες λευκούς χορτοφάγους (25). Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο αμερικανικό περιοδικό της ένωσης διαιτολόγων to 2000 έδειξε ότι η πρόσληψη βιταμίνης D σε προεμμηνοπαυσιακές, υγιείς vegan γυναίκες ήταν ανεπαρκής για να διατηρήσουν συγκεντρώσεις 25-hydroxyvitamin D στο αίμα και να επηρεάσει την παραθυρεοειδική ορμόνη μέσα στα φυσιολογικά πλαίσια κατά τη διάρκεια του χειμώνα στη Φινλανδία (26). Άρα διαψεύδονται οι χορτοφάγοι που ισχυρίζονται ότι η έκθεση στον ήλιο είναι επαρκής, για να έχουν φυσιολογικά ποσοστά βιταμίνης D στο αίμα.

Αυτό που δεν καταλαβαίνουν οι χορτοφάγοι είναι ότι σε χώρες που δεν είναι ηλιόλουστες, όπως οι μεσογειακές χώρες, όπως στη Βόρεια Ευρώπη, οι άνθρωποι αν ακολουθούν χορτοφαγικές ή vegan δίαιτες, θα έχουν σοβαρή έλλειψη σε βιταμίνη D. Είναι γνωστή σε όλους η εποχιακή κατάθλιψη, που οφείλεται σε χαμηλή έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία κατά τη διάρκεια του χειμώνα, σύνδρομο πολύ συχνό σε βορειοευρωπαϊκές χώρες. Ευτυχώς πολλοί βορειοευρωπαίοι τρώνε πολλά λιπαρά ψάρια και μουρουνέλαιο, και παίρνουν αρκετή βιταμίνη D από αυτές τις τροφές. Θα σκεφτεί κάποιος ότι σε μεσογειακές χώρες όπως στην Ελλάδα, όπου ο ήλιος είναι άφθονος, δεν θα υπάρχει έλλειψη σε βιταμίνη D. Δυστυχώς η κατάσταση είναι τελείως διαφορετική. Ακόμα και στην Ελλάδα παρατηρείται σοβαρή έλλειψη σε βιταμίνη D. Μελέτη της Γ’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών που διεξήχθη στο νοσοκομείο Αττικό έδειξε ότι από τα 123 ζεύγη υγιών μητέρων-νεογέννητων που εξετάστηκαν, στο 19,5% των γυναικών και στο 8,1% των νεογνών μετρήθηκαν στον ορό του αίματος συγκεντρώσεις 25(OH)D3 μικρότερες των 10ng/ml. Γυναίκες που γέννησαν κατά τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες είχαν υψηλότερα επίπεδα 25(OH)D3 σε σχέση με αυτές που γέννησαν τον χειμώνα και την άνοιξη, ενώ οι μητέρες με σκουρόχρωμη επιδερμίδα είχαν μικρότερες συγκεντρώσεις 25(OH)D3 σε σχέση με τις ανοιχτόχρωμες (27). Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη του Ενδοκρινολογικού τμήματος του νοσοκομείου Άγιος Σάββας και του Ουρολογικού εργαστηρίου του νοσοκομείου Άγιος Παντελεήμονας κατά τα οποία εξετάστηκαν 625 φαινομενικά υγιείς ενήλικες (553 γυναίκες και 72 άνδρες ηλικίας 18-85 ετών) βρέθηκαν υψηλά ποσοστά ανεπάρκειας (συγκεντρώσεις 25(OH)D3 κάτω των 22 ng/ml στο 57,7% των εξετασθέντων) σε όλες τις ηλικιακές ομάδες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και ιδίως τους μήνες Μάρτιο-Μάιο (28).

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων νοσημάτων όπως: καρκίνο του μαστού, προστάτη και παχέος εντέρου καθώς και άλλων μορφών καρκίνου, καρδιαγγειακές νόσους, υπέρταση, διαβήτη τύπου 2, φλεγμονώδεις ασθένειες και διαταραχές του ανοσοποιητικού που μπορεί να προκαλέσουν λοιμώξεις και αυτοάνοσα νοσήματα, όπως σκλήρυνση κατά πλάκας, διαβήτη τύπου 1 και ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Θα αναρωτηθεί κάποιος πώς είναι δυνατόν σε μια ηλιόλουστη χώρα σαν την Ελλάδα να υπάρχει έλλειψη βιταμίνης D. Αυτό είναι φυσικό. Οι περισσότεροι Έλληνες είμαστε κλεισμένοι σε ένα γραφείο κατά τη διάρκεια της ημέρας, αφού δουλεύουμε. Επιπλέον, οι δερματολόγοι μας έχουν κάνει να φοβόμαστε τον ήλιο, να αποφεύγουμε την έκθεση στον ήλιο ακόμα και κατά τη διάρκεια του χειμώνα, και όταν εκτιθέμεθα στον ήλιο να βάζουμε αντηλιακό. Το αντηλιακό όμως μπλοκάρει τις ηλιακές ακτίνες που συμβάλλουν στην απορρόφηση της βιταμίνης D. Άρα αν βάζετε αντηλιακό και μετά εκτίθεστε στον ήλιο, μην νομίζετε ότι θα γεμίσετε το σώμα σας με βιταμίνη D.

Διάφοροι υγιείς «πρωτόγονοι» λαοί κατανάλωναν τεράστιες ποσότητες βιταμίνης D από τη διατροφή τους, 3000-6000 IU (75-150 mcg) σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές. Οι τροφές όμως που κατανάλωναν, ώστε να λαμβάνουν τις ποσότητες αυτές της βιταμίνης D (εντόσθια, όργανα ζώων, δέρμα και λίπος από χερσαία ζώα, οστρακοειδή, λιπαρά ψάρια και έντομα) δεν τέρπουν τον ουρανίσκο των δυτικών ανθρώπων. Η μοντέρνα διατροφή δεν μας προμηθεύει με την απαραίτητη ποσότητα βιταμίνης D. Η δαιμονοποίηση του διατροφικού λίπους και δη του ζωικού (το λίπος είναι απαραίτητο για την αφομοίωση της βιταμίνης D, η οποία βρίσκεται σε ζωικές λιπαρές τροφές) αποτελεί βασική αιτία για την έλλειψη της βιταμίνης D. Η υπερκατανάλωση μάλιστα των πολυακόρεστων λιπών (σπορελαίων) και των trans λιπαρών οξέων (υδρογονωμένων ή μερικώς υδρογονωμένων φυτικών ελαίων) αποτελεί έναν άλλο παράγοντα έλλειψης της βιταμίνης αυτής, διότι τα μεν πολυακόρεστα φυτικά λίπη μειώνουν τη δέσμευση της βιταμίνης D από τις πρωτεΐνες που δεσμεύουν τη βιταμίνη αυτή (D-binding proteins), τα δε trans λιπαρά οξέα επεμβαίνουν αρνητικά στα ενζυμικά συστήματα που το σώμα μας χρησιμοποιεί, για να μετατρέψει τη βιταμίνη D στο συκώτι. Αποφεύγουμε δυστυχώς να τρώμε βούτυρο, λαρδί, στρείδια, ρέγγες, μουρουνέλαιο, τρώμε το ασπράδι των αυγών, ενώ η βιταμίνη D βρίσκεται στον κρόκο, τρώμε τη σάρκα των ψαριών, ενώ πετάμε την πλούσια σε βιταμίνη D πέτσα τους, τα όργανά τους και το λίπος τους.

Η βιταμίνη D είναι εμπορικά διαθέσιμη ως βιταμίνη D2 (ergocalciferol – από φυτικά προϊόντα) και βιταμίνη D3 (cholecalciferol – από ζωικά προϊόντα). Να προτιμάτε βιταμίνη D3 και όχι D2. Η D3 παρέχει βιταμίνη D στην πιο χρησιμοποιήσιμη μορφή.

Ένα άλλο ψέμα των χορτοφάγων είναι ότι τη βιταμίνη D μπορούμε να τη λάβουμε και από φυτικές τροφές. Είναι αλήθεια ότι κάποιες φυτικές τροφές όπως το alfalfa (τριφύλλι), κάποια είδη μανιταριών περιέχουν βιταμίνη D. Αυτό που δεν σας λένε είναι ότι αυτή η μορφή βιταμίνες D είναι η βιταμίνη D2, η λεγόμενη ergocalciferol και όχι η βιταμίνη D3, η λεγόμενη cholecalciferol, που λαμβάνουμε με την έκθεσή μας στον ήλιο. Αυτή η μορφή βιταμίνης δεν είναι τόσο αποτελεσματική όσο η βιταμίνη D3 που λαμβάνουμε από τις ζωικές τροφές και από τον ήλιο. Όλοι οι άνθρωποι θα ήταν καλό να λαμβάνουμε κάποιο συμπλήρωμα βιταμίνης D3, αλλά μεγαλύτερη ανάγκη για ένα τέτοιο συμπλήρωμα έχουν οι χορτοφάγοι. Οι χορτοφάγοι μπορούν να βρουν βιταμίνη D3 που δεν προέρχονται από ζωικές πηγές. Τα συμπληρώματα αυτά είναι πιο σπάνια, διότι η επεηεργασία για να αντληθεί βιταμίνη D3 από φυτικές πηγές είναι πολύ δαπανηρή. Οι εταιρείες διατροφικών συμπληρωμάτων αντλούν τη βιταμίνη D3 είτε από λάδι ήπατος ψαριών είτε από λανολίνη (μαλλί προβάτων) είτε σπανιότερα από κάποια μανιτάρια (και αυτό γίνεται σπανιότερα, γιατί από τα μανιτάρια εξάγεται βιταμίνη D2, αλλά με μια πολύ εξειδικευμένη και δαπανηρή μέθοδο εξάγεται μια ελάχιστη ποσότητα βιταμίνης D3 και από τα μανιτάρια).

5. Τι γίνεται όταν η χορτοφαγία συνδυάζεται με δημητριακά και γαλακτοκομικά;

Οι χορτοφάγοι απορρίπτουν την κατανάλωση κρέατος, πουλερικών και ψαριών και έχουν ως βάση της διατροφής τους τα δημητριακά και τα γαλακτοκομικά. Για την πρόσληψη υδατανθράκων βασίζονται στα δημητριακά, ενώ για την πρόσληψη πρωτεϊνών βασίζονται στα γαλακτοκομικά. Έτσι οι χορτοφάγοι έχουν ως βάση της διατροφής τους τροφές που δεν είναι σχεδιασμένες για τον άνθρωπο, αφού μπήκαν στο ζωικό βασίλειο τα τελευταία 9000 χρόνια με την γεωργική εποχή. Ο άνθρωπος από κυνηγός, του οποίου η διατροφή βασιζόταν στο κρέας, τα ψάρια, τα χορταρικά και τα φρούτα μετετράπη σε γεωργό, ο οποίος περιόρισε τις τροφές του κυνηγού και άρχισε να τρώει σε άφθονες ποσότητες δημητριακά και γαλακτοκομικά. Ίσως μερικοί αναγνώστες γνωρίζουν ότι η γλουτένη των δημητριακών βλάπτει την ανθρώπινη υγεία. Επίσης ίσως έχουν ακούσει ότι το αγελαδινό γάλα είναι ολέθριο για την ανθρώπινη υγεία και η κατανάλωσή του οδηγεί σε πλήθος παθήσεων, όπως απέδειξα και σε άρθρο που είχατε την καλοσύνη να δημοσιεύσετε στο περιοδικό σας. Αυτό και μόνο πρέπει να κάνει τους ανθρώπους να καταλάβουν ότι η χορτοφαγία δεν είναι υγιεινή, όπως οι οπαδοί της διατείνονται, και ότι η αντικατάσταση της παμφαγικής δίαιτας με μια χορτοφαγική θα έχει ολέθριες συνέπειες για την υγεία των ανθρώπων.

6. Τα δημητριακά που αποτελούν τη βάση της διατροφης των χορτοφάγων είναι βλαβερά

Τα δημητριακά – ολικής αλέσεως ή επεξεργασμένα δεν περιέχουν βιταμίνη C, βιταμίνη D, βιταμίνη Β12, βιταμίνη A και (με μόνη εξαίρεση το καλαμπόκι) βήτα-καροτίνη. Ενώ σημαντικά συστατικά όπως η καρνιτίνη, η κρεατίνη, η καρνοσίνη, το συζευγμένο λινολεϊκό οξύ (CLA), η βιταμίνη Β12 και τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα EPA και DHA μπορούν μόνο να βρεθούν σε ζωικές τροφές, δεν υπάρχει μια βιταμίνη, μέταλλο ή ιχνοστοιχείο που να βρίσκεται στα δημητριακά, τα οποία να μη μπορούν να παρέχουν είτε τα ζωικά προϊόντα είτε φυτικές τροφές όπως τα λαχανικά, τα φρούτα και οι ξηροί καρποί.

Τα δημητριακά και τα όσπρια περιέχουν επίσης υψηλές συγκεντρώσεις συστατικών που οι ερευνητές ταξινομούν ως αντιθρεπτικά συστατικά. Ανάμεσα σε αυτά είναι η inositol hexaphosphate, περισσότερο γνωστή ως phytate. Αυτό το συστατικό δένεται με μέταλλα όπως σίδηρο, ασβέστιο, μαγνήσιο και ψευδάργυρο στον γαστρεντερικό σωλήνα, μειώνοντας σημαντικά την απορρόφησή τους από το σώμα. Το τελευταίο πράγμα που οι περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται είναι να μειώσουν την απορρόφηση τέτοιων συστατικών, τα οποία είναι απαραίτητα για την υγιή καρδιαγγειακή λειτουργία.

Στα δημητριακά το αντιθρεπτικό περιεχόμενο είναι υψηλότερο στον εξωτερικό φλοιό, κάτι που σημαίνει ότι τα “υγιεινά” δημητριακά ολικής αλέσεως έχουν υψηλότερο περιεχόμενο σε phytate από ό, τι τα ραφιναρισμένα προϊόντα δημητριακών. Το να προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε το στάτους μετάλλων τρώγοντας περισσότερα δημητριακά ολικής αλέσεως είναι σαν να κάνουμε δυο βήματα μπροστά και δυο βήματα πίσω. Ενώ μια τέτοια στρατηγική αυξάνει την πρόσληψη ψευδαργύρου, σιδήρου, μαγνησίου και ασβεστίου, αυξάνει επίσης την έκκρισή τους από το σώμα.

Ένα συστατικό γνωστό ως pyridoxine glucoside, το οποίο έχει φανεί ότι μειώνει τη διαθεσιμότητα της βιταμίνης Β6 75 με 80%, βρίσκεται ευρέως σε φυτικές τροφές, συμπεριλαμβανομένων των δημητριακών. Ως αποτέλεσμα η Β6 από τα προϊόντα δημητριακών απορροφάται με πολύ λιγότερη αποτελεσματικότητα από ό, τι η Β6 από τις ζωικές τροφές (29). Ερευνητές που ταΐσανε νέους άνδρες με διαφορετικές τροφές που περιέχουν pyridoxine glucoside βρήκαν ότι καθώς τα διατροφικά επίπεδα του glucoside αυξήθηκαν, τα επίπεδα της βιταμίνης Β6 των ατόμων μειώθηκαν (123). Ξανά η αυξημένη κατανάλωση ινών σταριού χειροτερεύει την κατάσταση: Η Β6 από σταρένιο ψωμί ολικής αλέσεως είναι 5 με 10% λιγότερο διαθέσιμη από τη Β6 από το λευκό ψωμί και η προσθήκη πίτουρων σταριού στη διατροφή νέων ανδρών μείωσε τη διαθεσιμότητα της Β6 17% (30-31).

Δεδομένης της σημασίας της βιταμίνης Β6 για τον αποτελεσματικό μεταβολισμό της ομοκυστεΐνης και δεδομένου ότι τα χαμηλά επίπεδα Β6 και τα υψηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής ασθένειας, οι καρδιαγγειακές επιπτώσεις μιας δίαιτας υψηλής σε δημητριακά και χαμηλής σε κρέας είναι ανησυχητικές.

Τα δημητριακά όχι μόνο δεν περιέχουν βιταμίνη D, αλλά επίσης ενθαρρύνουν έλλειψη αυτής της σημαντικής βιταμίνης μειώνοντας την απορρόφησή της. Έχει εδώ και καιρό αναγνωριστεί ότι η υψηλή κατανάλωση δημητριακών επιφέρει έλλειψη βιταμίνης D σε διάφορα ζωικά είδη, συμπεριλαμβανομένων των πρωτευόντων θηλαστικών, των πιο κοντινών μας συγγενών. Ερευνητές παρατήρησαν σημαντικά αυξημένη έκκριση βιταμίνης D σε υγιείς εθελοντές που τράφηκαν με 60 γραμμάρια ινών σταριού καθημερινά (32).

Η έλλειψη βιταμίνης D είναι εκπληκτικά συχνή ανάμεσα στους Αμερικανούς αλλά και άλλους λαούς ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών. Ο καθηγητής Michael Hollick και οι συνεργάτες του από το Boston University School of Medicine παρατήρησαν ότι το ένα τρίτο των υγιών ενηλίκων της Βοστόνης ηλικίας 18-29 ετών είχαν έλλειψη βιταμίνης D στο τέλος του χειμώνα. Ο κίνδυνος για έλλειψη αυξάνεται στους ηλικιωμένους και στα σκουρόχρωμα άτομα. 42% των Αφροαμερικανίδων και 84% των μαύρων ηλικιωμένων σε όλες τις Η.Π.Α. είχαν έλλειψη βιταμίνης D στο τέλος του χειμώνα (33).

Τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνους του μαστού, του προστάτη και του κόλου, οστεοπόρωση, διαβήτη τύπου 1, αρθρίτιδα, στειρότητα, χρόνια κόπωση, κατάθλιψη, σκλήρυνση κατά πλάκας, μυοσκελετικούς πόνους και καρδιοπάθεια. Κατά ειρωνικό τρόπο οι λίγες τροφές που περιέχουν βιταμίνη D είναι αυτές που αποφεύγουμε λόγω της καμπάνιας κατά του λίπους και της χοληστερίνης, όπως μουρουνέλαιο, βούτυρο, πλήρες γάλα, συκώτι και κρόκοι αυγών. Η έκθεση στην πιο αποδοτική πηγή βιταμίνης D από όλες, το ηλιακό φως, έχει επίσης μειωθεί δραματικά χάρη στις προσπάθειες των αρχών υγείας που εσφαλμένα πιστεύουν ότι η αποφυγή του ήλιου είναι ο καλύτερος τρόπος, για να προλάβουμε τον καρκίνο του δέρματος.

Τα πολυάριθμα διατροφικά μειονεκτήματα των δημητριακών ολικής αλέσεως μπορούν να εξηγήσουν γιατί η μοναδική τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή που έγινε, για να εξετάσει την υπόθεση ότι οι ίνες σταριού μπορούν να μειώσουν την καρδιαγγειακή ασθένεια, βρήκε μικρή αύξηση στην καρδιακή και ολική θνησιμότητα (34). Χαμηλότερες αντιοξειδωτικές άμυνες μπορεί να είναι ένας πιθανός συντελεστής σε αυτό το “εκπληκτικό” αποτέλεσμα. Όταν διαβητικοί τύπου 2 κατανάλωσαν μια χαμηλή σε ίνες σταριού δίαιτα και μια υψηλή σε ίνες σταριού δίαιτα που περιείχε ψωμί πλούσιο σε πίτουρο και δημητριακά πρωινού για τρεις μήνες την κάθε μία, η οξείδωση της LDL αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της φάσης της υψηλής σε ίνες σταριού (35).

7. Ποιός είναι ο ρόλος τής γλουτένης;

Το μεγαλύτερο πρόβλημα των δημητριακών είναι η γλουτένη που περιέχουν. Γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, στη σίκαλη και στο κριθάρι. Άλλα δημητριακά όπως το καλαμπόκι και το ρύζι έχουν παρόμοιες, αλλά λιγότερο προβληματικές πρωτεΐνες. Οι διαιτολόγοι λένε ότι η βρώμη δεν έχει γλουτένη, έτσι μερικοί νομίζουν ότι είναι ασφαλής. Δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Η βρώμη περιέχει παρόμοιες πρωτεΐνες με τη γλουτένη, και δεν είναι τόσο αθώα όσο μερικοί νομίζουν. Τα δημητριακά έχουν πρωτεΐνες που είναι υψηλές στο αμινοξύ προλίνη. Αυτές οι προλαμίνες (πρωτεΐνες πλούσιες σε προλίνη) είναι σκληρές στην πέψη, και γι’ αυτό παραμένουν ανέπαφες παρά τις προσπάθειες του πεπτικού συστήματος να τις διασπάσει. Το αποτέλεσμα είναι ερεθισμός του εντέρου, αυξημένη συστημική φλεγμονή και αυτοάνοσες ασθένειες.

8. Πολλοί ισχυρίζονται, ότι πωλούν προϊόντα χωρίς γλουτένη. Είναι αλήθεια ή απάτη;

Τελευταία στην Ελλάδα έχει γίνει ένα χυδαίο εμπόριο με τη ζέα, την δήθεν τροφή των αρχαίων, η οποία δήθεν δεν περιέχει γλουτένη. Η αλήθεια είναι ότι αυτό που πουλούν ως ζέα στην Ελλάδα περιέχει γλουτένη, αν και σε χαμηλότερη ποσότητα από το κανονικό σιτάρι που τρώμε. Στο εμπόριο υπάρχουν ειδικά ψωμιά από δημητριακά για άτομα με κοιλιοκάκη (δυσανεξία στη γλουτένη), τα οποία όντως δεν περιέχουν γλουτένη. Είναι λυπηρό που οι Έλληνες έχουν πιστέψει στην παραμυθολογία της ζέας. Υπάρχουν δημητριακά που δεν περιέχουν γλουτένη, όπως το ρύζι το φαγόπυρο, το κεχρί, το κινόα και ο αμάρανθος, αλλά για πολλούς λόγος που είναι δύσκολο να αναπτυχθούν σε αυτή τη συνέντευξη δεν συνιστώ την υπερκατανάλωση ούτε αυτών των δημητριακών. Με αυτό το θέμα θα ασχοληθώ σε ειδική μελέτη μου, η οποία θα δημοσιευθεί τους προσεχείς μήνες.

Να αντικαταστήσουμε το κρέας με γαλακτοκομικά προϊόντα; Ξανασκεφτείτε το!

Οι χορτοφάγοι που σταματούν να τρώνε κρέας και αρχίζουν να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες γαλακτοκομικών προϊόντων, για να καλύψουν τις πρωτεϊνικές τους ανάγκες, νομίζοντας ότι τα γαλακτοκομικά είναι πιο υγιεινά από το κρέας κάνουν μεγάλο λάθος. Στην πραγματικότητα τα γαλακτοκομικά προϊόντα του εμπορίου είναι πολύ πιο βλαβερά από το κρέας. Πρώτα απ’ όλα τα γαλακτοκομικά δεν είναι μια φυσιολογική διατροφή για τον άνθρωπο, διότι μπήκαν στη διατροφική αλυσίδα τα τελευταία 9000 χρόνια με τη γεωργική εποχή. Για 100 και περισσότερα χιλιάδες χρόνια από την εμφάνιση του ο Homo Sapiens δεν έτρωγε γαλακτοκομικά. Και αφού το DNA του ανθρώπου δεν άλλαξε τα τελευταία 9000 χρόνια, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε τα γαλακτοκομικά ως φυσιολογική διατροφή για τον άνθρωπο. Τα μόνα γαλακτοκομικά προϊόντα που είναι ευεργετικά για την υγεία του ανθρώπου είναι το παραδοσιακό γιαούρτι και το κεφίρ, επειδή περιέχουν προβιοτικά, τα οποία κάνουν καλό στην εντερική χλωρίδα και κατ’ επέκταση σε όλο το ανθρώπινο σώμα, και το βούτυρο, διότι περιέχει λιποδιαλυτές βιταμίνες και άλλα πολύτιμα συστατικά. Το τυρί είναι ουδέτερη τροφή, ενώ αντίθετα το γάλα (και ιδιαίτερα το αγελαδινό) είναι μια τροφή δηλητήριο για το σώμα.

Το γάλα είναι μια τροφή που παράγεται από τα θηλαστικά για να τρέφουν τα μικρά τους, μέχρι να μπορούν να φάνε τη κανονική τους τροφή. Ο άνθρωπος όμως παραβιάζοντας τη φύση του συνεχίζει να το καταναλώνει για όλη του τη ζωή. Πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο δεν πίνουν γάλα όταν απογαλακτιστούν. Οι Κινέζοι αντιδρούν με σιχαμάρα όταν πρέπει να πιουν γάλα. Η αντίδρασή τους είναι η ίδια με τη δική μας, αν μας έδιναν να πιούμε αίμα. Οι Ινδιάνοι, πολλές φυλές της Αφρικής, πολλοί Ασιάτες και οι Πολυνήσιοι δεν πίνουν γάλα, και όμως αυτοί οι άνθρωποι είναι υγιείς και δεν έχουν έλλειψη ασβεστίου. Ανθρωπολογικές μελέτες πρωτογόνων ανθρώπων αποδεικνύουν ότι το γάλα μετά τον απογαλακτισμό δεν είναι απαραίτητο.

Το γάλα έχει αποδειχθεί ότι δεν είναι πλήρης τροφή ούτε για τα νεαρά ζώα. Μετά από λίγους μήνες στα νεαρά ζώα μοσχάρια πρέπει να χορηγούνται συμπληρώματα μετάλλων, διότι διαφορετικά είναι πιθανό να πεθάνουν από αναιμία.

Ο πρωτόγονος άνθρωπος ήταν κυνηγός. Για 100.000 χρόνια τρεφόταν με κρέας, ψάρια, χόρτα και καρπούς. Το γάλα (όπως και τα δημητριακά) μπήκαν στη διατροφική αλυσίδα τα τελευταία 8.000 χρόνια. Δυστυχώς ο άνθρωπος (με εξαίρεση τους Βορειοευρωπαίους) δεν έχει «εγκλιματιστεί» με αυτή την τροφή. Πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να χωνέψουν το γάλα. Για την πέψη του γάλακτος είναι απαραίτητο ένα ένζυμο, η λακτάση, που διασπά τη λακτόζη, ένα από τα βασικά σάκχαρα που υπάρχουν στο γάλα. Η ικανότητα να παράγει ο ανθρώπινος οργανισμός το ένζυμο αυτό χάνεται με την ενηλικίωση.

Το γάλα είναι μια τροφή που παράγεται από θηλαστικά ζώα για να τρέφουν τα μικρά τους μέχρι να μπορούν να φάνε την κανονική τους τροφή και για την  πέψη του απαιτούνται μια σειρά από ένζυμα, που συνήθως η φύση έχει φροντίσει να υπάρχουν στα νεογνά και στα μικρά των θηλαστικών ζώων. Ο άνθρωπος παραβιάζει τη φύση του και συνεχίζει να το καταναλώνει για όλη του τη ζωή. Βιολογικά όμως δεν είναι κατασκευασμένος για κάτι τέτοιο, τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της γης.

Αν νοιώθετε συχνά φουσκώματα, έχετε αέρια ή επεισόδια διάρροιας, προσπαθήστε να θυμηθείτε τι είχατε φάει λίγο πριν. Πιθανόν η αιτία των προβλημάτων σας να είναι η κατανάλωση γάλακτος. Τα παραπάνω συμπτώματα είναι μόνο η αρχή. Στη συνέχεια, η ανεπάρκεια λακτάσης, καθώς προδιαθέτει για ερεθισμό του εντερικού επιθηλίου και τη δημιουργία του συνδρόμου διαπερατού εντέρου, έχει συνδεθεί με ένα πλήθος από άλλα συμπτώματα που έχουν συσχετισθεί με τα δύο αυτά εντερικά σύνδρομα.

Ανέφερα πριν για σύνδρομο διαπερατού εντέρου. Πολλοί αναγνώστες ίσως δεν γνωρίζουν τι είναι αυτό, οπότε ας εξηγήσω με λίγα λόγια τι είναι. Σύνδρομο διαπερατού εντέρου σημαίνει ότι τα τοιχώματα του εντέρου παρουσιάζουν διαρροή, ενώ κανονικά δεν θα έπρεπε. Το πεπτικό μας σύστημα είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να επιτρέπει τη δίοδο μόνο μικρών μορίων τροφής από εκεί και μετά στην κυκλοφορία του αίματος. Αν λοιπόν από τα τοιχώματα του εντέρου παρουσιάζεται διαρροή, τότε οι τροφές που δεν έχουν χωνευτεί εντελώς μπορούν να περάσουν στο αίμα. Επομένως οι άπεπτες αυτές πρωτεΐνες τροφής που περνούν στο αίμα ενεργοποιούν τα ανοσοποιητικά κύτταρα-φρουρούς που θα τις αντιμετωπίσουν σαν εισβολείς και θα πυροδοτήσουν αλλεργική αντίδραση. Η μάχη που θα επακολουθήσει θα καταλήξει στο σχηματισμό ανοσοσυμπλέγματος, που είναι τοξικό. Συμπτώματα και παθήσεις που συνδέονται με το σύνδρομο του διαπερατού εντέρου είναι: οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, αυτισμός, παιδική υπερκινητικότητα, κοιλιοκάκη, κατάθλιψη, εναλλαγές διάθεσης, διάρροια, δυσκοιλιότητα, έκζεμα, κόπωση, εντερικές φλεγμονές (νόσος του Crohn, ελκώδης κολίτιδα), ψωρίαση και δερματίτιδες. Δεδομένου ότι το γάλα μπορεί να οδηγήσει σιγά σιγά σε σύνδρομο διαπερατού εντέρου, το καθιστά μια τροφή προς αποφυγή.

Πολλοί άνθρωποι πίνοντας γάλα έχουν φουσκώματα ή διάρροια. Αυτό σημαίνει ότι έχουν ανεπάρκεια λακτάσης. Από όλη την ανθρωπότητα σχεδόν μόνο οι Βορειοευρωπαίοι μπορούν να πέψουν το γάλα, καθώς σε αυτούς η ανεπάρκεια λακτάσης κυμαίνεται στο 5% περίπου. Στον αντίποδα βρίσκονται οι Ασιάτες και οι Αφρικανοί. Το 90-100% των Ασιατών και το 97-100% των ενήλικων Αφρικανών δεν μπορούν να παράγουν επαρκείς ποσότητες λακτάσης. Αυτό σημαίνει ότι η κατανάλωση γάλακτος βλάπτει αυτούς τους πληθυσμούς. Τι ισχύει όμως για εμάς τους Έλληνες; Το 60 με 90% των ενήλικων Ελλήνων έχουν ανεπάρκεια λακτάσης. Με άλλα λόγια 6 στους 9 Έλληνες δεν μπορούν να χωνέψουν το γάλα. Και όμως μας προβάλλουν το γάλα σαν μια τροφή που πρέπει να καταναλώνουμε καθημερινά!

Η υπόθεση του γάλακτος είναι μια μορφή διατροφικού ιμπεριαλισμού. Έχει αρχίσει να γίνεται γενικά αντιληπτή η διάθεση των λαών βορειοευρωπαϊκής προέλευσης να επιβάλλουν τον τρόπο ζωής και της κουλτούρας τους σε όλους τους άλλους λαούς. Η διάθεση αυτή σε θέματα διατροφής θα μπορούσε να εκδηλωθεί σαν προώθηση της κατανάλωσης κάποιας τροφής που είναι κατάλληλη για τη δική τους γενετική κατασκευή σε όλους τους λαούς, ανεξάρτητα με το αν εκείνοι έχουν το βιολογικό υπόβαθρο για την πέψη τους. Το καλύτερο παράδειγμα για την ύπαρξη αυτού του διατροφικού ιμπεριλασμού είναι το γάλα.

Στο γάλα του εμπορίου συχνά βρίσκονται υπολείμματα αντιβιοτικών. Αυτά μπορούν να προκαλέσουν ανεπιθύμητες αντιδράσεις σε ανθρώπους που είναι αλλεργικοί σε αντιβιοτικά και μπορούν επιπλέον να προκαλέσουν αντίσταση στην αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών, όταν αυτά χρειάζονται κατά τη διάρκεια κάποιας σοβαρής ασθένειας. Επιπλέον το γάλα περιέχει πολλά μικροβιοκτόνα τα οποία είναι επιβλαβή για την υγεία μας. Σε μια παλιά επιθεώρηση του FDA έχει βρεθεί ότι το γάλα σε 11 μεγάλες πολιτείες των ΗΠΑ περιείχε DDT. Και φυσικά το γάλα είναι επικίνδυνο, αν προέρχεται από μεγάλες φάρμες, όπου χορηγούν στις αγελάδες αυξητικές ορμόνες.

Το αγελαδινό γάλα μπορεί να σκοτώσει το μωρό σας. Τον Νοέμβριο του 1994 δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Lancet ότι τα βρέφη που καταναλώνουν αγελαδινό γάλα έχουν 14 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να πεθάνουν από επιπλοκή διάρροιας και 4 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να πεθάνουν από πνευμονία σε σχέση με τα βρέφη που τρέφονται με μητρικό γάλα (36). Ακόμα ένας παράγοντας που έχει συνδεθεί με το σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου των βρεφών είναι η δυσανεξία και η αλλεργία στο αγελαδινό γάλα

Και ας περάσουμε στα παιδιά. Σύμφωνα με την American Academy of Allergy, Asthma and Immunology το αγελαδινό γάλα αποτελεί την πρώτη και τη σημαντικότερη αλλεργιογόνο τροφή για τα παιδιά. Και υπολογίζει ότι πάνω από τα μισά παιδιά των ΗΠΑ έχουν κάποια μορφή αλλεργικής αντίδρασης στο γάλα. Στην Ελλάδα;

Μια συχνή εκδήλωση της αλλεργίας στο γάλα είναι η αυξημένη έκκριση βλέννας που μπορεί να οδηγήσει σε βήχα, βρογχίτιδα, άσθμα, πνευμονία και μολύνσεις των αυτιών. Συμπτώματα που περνάνε μόλις διακοπεί ή περιοριστεί η κατανάλωση αγελαδινού γάλακτος. Άλλωστε μια βρετανική μελέτη κατέληξε στο ότι το 93% των παιδιών που είχαν άσθμα και ρινίτιδα και στα οποία διαγνώσθηκε αλλεργία στο αγελαδινό γάλα, παρουσίαζαν ή μη τα συμπτώματα της πάθησής τους ανάλογα με το αν έπιναν γάλα ή όχι. Στο δικό σας παιδί που συχνά παρουσιάζει επεισόδια άσθματος, ρινίτιδας ή ωτίτιδας, ο παιδίατρός σας έχει ζητήσει την εξέτασή του για τροφική αλλεργία στο γάλα;

Το γάλα μπορεί να προκαλέσει νεανικό διαβήτη. Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Diabetes Care τον Αύγουστο του 1997 οι ερευνητές αναφέρουν ότι η κατανάλωση αγελαδινού γάλακτος πριν από την ηλικία των 8 ετών αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση νεανικού διαβήτη. Γιατί όμως το γάλα μπορεί να προκαλέσει νεανικό διαβήτη; Ασθενείς με νεανικό διαβήτη παράγουν αντισώματα στις πρωτεΐνες του αγελαδινού γάλακτος.

Υπάρχει μια συσχέτιση ανάμεσα σε ορισμένες μορφές καρκίνου και στη μεγάλη κατανάλωση γάλακτος. Η εκδήλωση ορισμένων μορφών καρκίνου εμφανίζεται κυρίως σε περιοχές και χώρες όπου η κατανάλωση αγελαδινού γάλακτος είναι πολύ μεγάλη και αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της διατροφής. Η εκδήλωση αυτών των καρκίνων μπορεί να προκαλείται από την εισαγωγή στο σώμα μας αυξητικών ορμονών οι οποίες είναι προορισμένες να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της αγελάδας και όχι του ανθρώπου. Στις μέρες μας όμως τα πράγματα έχουν γίνει χειρότερα. Σε μια προσπάθεια να κάνουν τις αγελάδες να παράγουν όλο και περισσότερο γάλα για περισσότερη περίοδο του χρόνου, τους χορηγούν ορμόνες, οι οποίες εισέρχονται στο σώμα μας με αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία μας. 

Ο Hans Nieper, ο οποίος εφάρμοζε εναλλακτική θεραπεία του καρκίνου, πίστευε ότι τα γαλακτοκομικά προϊόντα αυξάνουν την παραγωγή βλέννας στο σώμα, μιας βλέννας που καλύπτει τους όγκους και τους προστατεύει από το ανοσολογικό σύστημα. Τα φονικά κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού δεν μπορούν να αναγνωρίσουν πίσω από την πανοπλία της βλέννας τα καρκινικά κύτταρα και να τα καταστρέψουν.

Τώρα που ζούμε σε μια ατομική εποχή, η ατμόσφαιρα έχει μολυνθεί με Στρόντιο 90, το οποίο, όταν φτάσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο στο σώμα μπορεί να είναι θανατηφόρο. Το Στρόντιο 90 είναι ένα συστατικό που συσσωρεύεται στα οστά, το οποίο μετά από πολλά χρόνια μπορεί να προκαλέσει λευχαιμία και καρκίνο. Έτσι η πρόληψή του στο σώμα πρέπει να διατηρείται στα κατώτερα δυνατά επίπεδα. Το γάλα είναι η κύρια πηγή από όπου το Στρόντιο 90 μπαίνει στο σώμα μας. Το Στρόντιο 90 αποθηκεύεται στο ασβέστιο του γάλακτος. Και όμως οι ειδικοί μας συμβουλεύουν να πίνουμε γάλα για το ασβέστιο που περιέχει.

Σύμφωνα με το World Cancer Research Fund και το American Institute for Cancer Research έντεκα ξεχωριστές μελέτες σε ανθρώπινους πληθυσμούς έχουν συνδέσει την κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων με καρκίνο του προστάτη. Οι άνδρες που αποφεύγουν το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν αυτή τη μορφή καρκίνου. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο British Journal of Cancer έδειξε ότι οι άνδρες που ακολουθούσαν μια δίαιτα χωρίς γαλακτοκομικά είχαν χαμηλότερα επίπεδα μιας συγκεκριμένης πρωτεΐνης που συνδέεται με την εκδήλωση καρκίνου του προστάτη, της IGF-1, ενός ινσουλινοειδούς αυξητικού παράγοντα που πιστεύεται ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόκληση αυτού του είδους καρκίνου.    

Η κατανάλωση γάλακτος έχει συσχετιστεί με δύο μορφές γυναικολογικών καρκίνων, του μαστού και των ωοθηκών. Όπως μας πληροφορούν ο Dr. J. L. Outwater του πανεπιστημίου Princeton και οι A. Nicholson και N. Bernard του Physicians Committee for Responsible Medicine πάνω από 12 επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν μια θετική σχέση μεταξύ της κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων και της ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Σε χώρες που η κατανάλωση των γαλακτοκομικών προϊόντων είναι πολύ μικρή, όπως στην Ασία και στην Κίνα, τα κρούσματα του καρκίνου του μαστού είναι ελάχιστα. Ο λόγος της συσχέτισης του γάλακτος με τον καρκίνο είναι η πρωτεΐνη IGF-1. Ερευνητές στο πανεπιστήμιο Stanford και του National Institutes of Health των ΗΠΑ βρήκαν ότι οι υψηλές συγκεντρώσεις της ορμόνης IGF-1 οδηγούν σε αύξηση των καρκινικών κυττάρων που αναπτύσσονται στον ανθρώπινο οργανισμό. Η IGF-1 βρίσκεται σε υπερβολική ποσότητα σε όλα τα γάλατα που προέρχονται από αγελάδες στις οποίες έχουν χορηγηθεί η συνθετική αυξητική ορμόνη των βοοειδών. Η IGF-1 δεν καταστρέφεται με την παστερίωση. Αντίθετα σύμφωνα με τον FDA η διαδικασία της παστερίωσης έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της συγκέντρωσης της IGF-1.

Έρευνες στο Roswell Park Memorial Institute στο Buffalo της Νέας Υόρκης έδειξαν ότι οι γυναίκες που πίνουν πάνω από ένα ποτήρι γάλα την ημέρα έχουν 3,1 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο των ωοθηκών από ό, τι οι γυναίκες που δεν πίνουν.

Επιπλέον η κατανάλωση γάλακτος έχει συσχετιστεί και με την ανάπτυξη λεμφώματος. Αιτία γι’ αυτό σύμφωνα με πολλούς ερευνητές αποτελεί η χορήγηση της ορμόνης των βοοειδών στις αγελάδες που εκτρέφονται στις μεγάλες φάρμες. 

Ο Dr. William Dock, ειδικός στον τομέα της καρδιαγγειακής ασθένειας, είχε παρατηρήσει ότι οι Ιαπωνέζοι έχουν ανοσία στην αθηροσκλήρωση και στην καρδιακή ασθένεια που έχει τόσο αυξηθεί στις ΗΠΑ. Οι Ιαπωνέζοι δεν πίνουν γάλα, και ο Dr. Dock πιστεύει ότι αυτός είναι ένας από τους λόγους για την καλή καρδιαγγειακή τους υγεία.

Μετέπειτα έρευνες επιβεβαίωσαν την πεποίθηση του Dr. Dock. Ιατρική έρευνα του Washington University School of Medicine έγινε σε δέκα νοσοκομεία των Ηνωμένων Πολιτειών και της Αγγλίας από το 1940 ώς το 1959. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης έδειξαν ότι στις ΗΠΑ η εκδήλωση καρδιακών προσβολών ήταν διπλάσια ανάμεσα στους ανθρώπους που δεν έπιναν γάλα. Για τη Μ. Βρετανία τα αποτελέσματα ήταν περίπου τα ίδια. Τα πορίσματα αυτά έχουν δημοσιευθεί από την American Heart Association στην έκδοση Circulation (Απρίλιος 1960).

Σε μια μελέτη που έγινε σε 24 χώρες για τους παράγοντες που συμβάλλουν στην πρόκληση καρδιαγγειακών παθήσεων οι μελετητές αποφάνθηκαν ότι «το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα συντελούν σε πολύ μεγάλο βαθμό στην εκδήλωση καρδιαγγειακών νοσημάτων, ενώ η ζάχαρη, οι ζωικές πρωτεΐνες και τα ζωικά λίπη έρχονται σε δεύτερη, Τρίτη και τέταρτη θέση αντίστοιχα» (Medical Hypthesis, 7:907-918, 1981). Όπως όμως έχω αποδείξει στο βιβλίο μου «Χοληστερίνη, ένας σύγχρονος μύθος» (εκδ. Etra, 2011), τα ζωικά λίπη και οι ζωικές πρωτεΐνες δεν προκαλούν καρδιοπάθεια. Σε αυτό το βιβλίο έδειξα ότι οι κύριοι ένοχοι για καρδιοπάθεια είναι η ζάχαρη, τα trans λιπαρών οξέων, τα πολυακόρεστα λαδια και τον στρες. Στη λίστα αυτή προστίθεται και το γάλα.

Γιατί όμως το γάλα ευθύνεται για την πρόκληση καρδιαγγειακών παθήσεων; Αντίθετα με τα όσα διατείνονται οι περισσότεροι γιατροί και διαιτολόγοι δεν φταίνε μόνο τα λίπη του. Γιατί τότε αν πίναμε άπαχο γάλα, δεν θα υπήρχε πρόβλημα, κάτι που οι σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι δεν ισχύει. Ο βασικότερος ίσως λόγος φαίνεται ότι είναι το είδος των πρωτεϊνών και των υδατανθράκων που υπάρχουν στο αγελαδινό γάλα. Στο περιοδικό Lancet δημοσιεύθηκε μια μελέτη που απέδειξε ότι για τα καρδιαγγειακά νοσήματα υπαίτια είναι η πρωτεΐνη του γάλακτος και όχι το λίπος του (37). Επίσης ερευνητές που μελέτησαν τη διατροφική σύνδεση με τα καρδιαγγειακά νοσήματα σε 32 χώρες, βρήκαν ότι από όλους τους διατροφικούς παράγοντες που μελετήθηκαν, οι υδατάνθρακες του γάλακτος παίζουν τον σημαντικότερο ρόλο στην εκδήλωση καρδιαγγειακών παθήσεων σε άτομα ηλικίας άνω των 35 ετών και ότι το άπαχο γάλα παίζει τον σημαντικότερο ρόλο στην εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου σε άτομα άνω των 45 ετών (38). Καταρρέει λοιπόν και ένας άλλος μύθος, ότι δηλαδή το λιπαρό γάλα προκαλεί καρδιαγγειακές παθήσεις, ενώ το άπαχο όχι. Καταλαβαίνετε ασφαλώς ποιους συμφέρει αυτός ο μύθος. Τις γαλακτοβιομηχανίες για να πουλούν το άπαχο δήθεν υγιεινό γάλα.

Η κατανάλωση αγελαδινού γάλακτος συνδέεται και με πολλές άλλες παθήσεις όπως σκλήρυνση κατά πλάκας, ρευματοειδή αρθρίτιδα, υπογονιμότητα, ακμή, πονοκεφάλους και ημικρανίες. Άρα η αντικατάσταση του κρέατος και των πουλερικών με γάλα και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα δεν είναι μια καλή διατροφική επιλογή.

9. Σόγια: Το δήθεν υγιεινό υποκατάστατο του κρέατος

Ο περισσότερος κόσμος πιστεύει ότι η σόγια είναι ένα καλό εναλλακτικό του κρέατος, διότι είναι πολύ καλή πηγή πρωτεϊνών. Οι χορτοφάγοι τη θεωρούν ως σούπερ τροφή και βασίζονται σε αυτήν για την πρόσληψη των πρωτεϊνών τους. Στην Ελλάδα η σόγια δεν είναι πολύ δημοφιλής, κυρίως οι Έλληνες χορτοφάγοι την καταναλώνουν και μερικοί παμφάγοι κατά τη διάρκεια της νηστείας του Πάσχα. Σε εστιατόρια βιολογικών ή χορτοφαγικών μενού σερβίρουν κρέας από σόγια, ενώ πολλοί πίνουν γάλα σόγιας αντί για αγελαδινό γάλα. Πριν μερικές δεκαετίες η σόγια παρουσιαζόταν ως τροφή μακροζωίας. Έλεγαν μάλιστα ότι η συχνή κατανάλωση σόγιας μας προστατεύει από τον καρκίνο και την καρδιοπάθεια. Και ανέφεραν ως παράδειγμα την καλή υγεία των Γιαπωνέζων και άλλων ασιατικών λαών που τρώνε σόγια. Οι τελευταίες όμως έρευνες αποδεικνύουν το τελείως αντίθετο. Ότι η σόγια δεν είναι και τόσο υγιεινή τροφή, όπως μας έλεγαν και ότι η συχνή κατανάλωσή της προκαλεί σημαντικά προβλήματα υγείας. Στην ουσία όλα αυτά που ακούγαμε για τη δήθεν υγιεινή σόγια, δεν ήταν παρά μια προπαγάνδα των μεγάλων εταιρειών σόγιας. Αυτές οι εταιρείες μας παρουσίαζαν ως καλό για την υγεία και την καρδιά ακόμα και το σογιέλαιο, ενώ, όπως όλοι τώρα γνωρίζουμε το σογιέλαιο είναι ένα σπορέλαιο με μεγάλη περιεκτικότητα σε ωμέγα 6 λιπαρά, που προκαλούν φλεγμονή στο σώμα και ένα σωρό χρόνιες εκφυλιστικές ασθένειες. Οι Ασιάτες τρώνε σόγια αλλά σε άλλη μορφή από ό, τι την τρώνε οι δυτικοί λαοί (οι Ασιάτες τρώνε ζυμωμένη σόγια), και φυσικά όχι σε πολύ μεγάλες ποσότητες, όσες η βιομηχανία σόγιας μας προτείνει να τρώμε. Και μόνο το γεγονός ότι το 95% της σόγιας που πωλείται παγκοσμίως είναι μεταλλαγμένη, πρέπει να σας υποκινήσει την υποψία τι παιχνίδια παίζονται πίσω από την δήθεν υγιεινή σόγια και ότι εφόσον είναι μεταλλαγμένη, δεν κάνει καλό στην υγεία. Αλλά και μη μεταλλαγμένη σόγια να τρώγαμε, πάλι δεν μας κάνει καλό, διότι η σόγια αφ’ εαυτής είναι βλαβερή τροφή για τον άνθρωπο.

Δεν θα αναλύσω διεξοδικά το θέμα, διότι κατ’ αυτόν τον τρόπο θα ξέφευγα από το θέμα αυτού του άρθρου μου. Θα αναφέρω όμως λίγα πράγματα, για να αντιληφθεί ο αναγνώστης πόσο επικίνδυνη είναι η σόγια και ότι δεν θα του κάνει καλό να αντικαταστήσει τη σόγια με κρέας. Η σόγια περιέχει αναστολείς πρωτεάσης. Οι αναστολείς αυτοί εμποδίζουν μερικά από τα βασικά ένζυμα που μας βοηθούν να χωνέψουμε τις πρωτεΐνες. Το πιο σημαντικό από αυτά είναι η τρυπσίνη. Οι αναστολείς της πρωτεάσης συνδέονται με υποθρεψία, παγκρεατικές ασθένειες, εντερικές παθήσεις, ακόμα και καρκίνο. Η σόγια περιέχει επίσης φυτικά οξέα τα οποία εμποδίζουν την απορρόφηση μετάλλων, όπως ο ψευδάργυρος και το ασβέστιο. Η σόγια περιέχει επίσης κάποιες πρωτεΐνες που λέγονται λεκτίνες. Οι λεκτίνες της σόγιας αντιδρούν με περιεχόμενο υδατανθράκων των κυτταρικών μεμβρανών, προκαλώντας κυτταρικές ζημιές και κυτταρικό θάνατο. Καθώς η βλάβη αυτή συσσωρεύεται, επιδρά αρνητικά στο γαστρεντερικό, στο ανοσοποιητικό και σε άλλα συστήματα του ανθρώπινου σώματος.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η έγκυες γυναίκες δεν θα πρέπει να τρώνε σόγια ούτε και τα βρέφη, διότι η σόγια είναι επικίνδυνη για τα μικρά παιδιά. Τα οιστρογόνα στη σόγια μπορεί να βλάψουν τη σεξουαλική ανάπτυξη και την αναπαραγωγική υγεία του βρέφους σας. Περίπου 20% των βρεφών στις ΗΠΑ τρέφονται με φόρμουλες σόγιας. Το να τρέφετε τα μωρά σας με φόρμουλες σόγιας, είναι σαν να δίνετε σε έναν άνθρωπο 4 με 5 αντισυλληπτικά την ημέρα. Τα βρέφη που τρέφονται με φόρμουλες σόγιαε έχουν 20.000 φορές την ποσότητα των οιστρογόνων στην κυκλοφορία τους σε σύγκριση με τα βρέφη που τρέφονται με άλλες φόρμουλες.

Πόσο υγιείς είναι οι χορτοφάγοι;

Η χορτοφαγία είναι εμμονή και φανατισμός. Οι περισσότεροι χορτοφάγοι που έχω δει είναι χλωμοί, γερασμένοι με ρυτιδιασμένα πρόσωπα, έχουν ατονία, χαμηλό ανοσοποιητικό σύστημα, προβλήματα δυσπεψίας, μερικοί έχουν χάσει και τα μαλλιά τους. Μερικά παιδιά vegans έχουν χάσει τη ζωή τους από την ανοησία των γονέων τους να μην τους δίνουν ζωικές τροφές, ενώ άλλα παιδιά έχουν καθυστερημένη ανάπτυξη. Ο Νάθαν Πρίτικιν, ο μεγαλύτερος υποστηρικτής μιας χορτοφαγικής δίαιτας χαμηλής σε λιπαρά, έπαθε λευχαιμία σε ηλικία 69 ετών, και με το άκουσμα της πάθησής του έπαθε κατάθλιψη και αυτοκτόνησε. Ήταν φυσικό που αυτοκτόνησε, αφού η διατροφή του δεν περιείχε ωμέγα 3 λιπαρά οξέα από ζωικές τροφές. Η Aveline Kushi, μια από τις αρχηγούς της μακροβιοτικής δίαιτας (μιας χορτοφαγικής δίαιτας ιαπωνικής προέλευσης που προωθήθηκε ως η ιδανική δίαιτα για την πρόληψη και θεραπεία του καρκίνου) διαγνώσθηκε με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 69 χρονών και τελικά πέθανε μετά από 9 χρόνια πάλης με τη νόσο. Οι χορτοφάγοι παρουσιάζουν κάποιες μελέτες που δείχνουν ότι οι οπαδοί της χριστιανικής αίρεσης της Εβδόμης Ημέρας, οι Αντβεντιστές, οι οποίοι είναι χορτοφάγοι έχουν λιγότερο κίνδυνο για καρκίνο. Οι χορτοφάγοι παρουσιάζουν μισή την αλήθεια. Οι Αντβεντιστές, αν και είχαν χαμηλότερα ποσοστά σε κάποιες μορφές καρκίνου, όπως των καρκίνων του μαστού και των πνευμόνων, είχαν υψηλότερα ποσοστά άλλων μορφών καρκίνου, όπως κακοήθους μελανώματος, καρκίνου του εγκεφάλου, του δέρματος, της ουρήθρας, του προστάτη, του ενδομητρίου, του τραχήλου της μήτρας, των ωοθηκών, και της ασθένειας Hodgkin. Οι Αντβεντιστές εκτός από το ότι δεν έτρωγαν κρέας, δεν κάπνιζαν και δεν έπιναν αλκοόλ, άρα οι μορφές του καρκίνου από τις οποίες προστατεύονταν δεν οφείλονταν στη χορτοφαγία, αλλά στην αποφυγή καπνίσματος και αλκοόλ. Οι Μορμόνοι είναι μια θρησκευτική ομάδα που συνήθως παραβλέπεται από τις χορτοφαγικές μελέτες. Αν και η εκκλησία τους τούς απαγορεύει να καπνίζουν, να πίνουν αλκοόλ και καφέ, οι Μορμόνοι τρώνε κρέας. Μια μελέτη των Μορμόνων της Utah έδειξε ότι οι Μορμόνοι είχαν 22% λιγότερο ποσοστό για καρκίνο γενικά και 34% λιγότερη θνησιμότητα από καρκίνο του εντέρου από ό, τι οι μέσοι Αμερικανοί. Άρα η χορτοφαγία δεν προστατεύει από τίποτα. Μια μελέτη μάλιστα που δημοσιεύθηκε το 1994 στο British Medical Journal (39) και μια μελέτη που δημοσιεύθηκε 1999 στο American Journal of Clinical Nutrition (40) έδειξαν ότι οι χορτοφάγοι δεν ζουν περισσότερο από τους κρεατοφάγους.

Κατά πόσο ισχύουν οι ισχυρισμοί των χορτοφάγων ότι το κρέας είναι μια τοξική και αφύσικη για τον άνθρωπο τροφή;

Αν το κρέας είναι αφύσικη τροφή για τον άνθρωπο, τότε το ανθρώπινο είδος δεν θα είχε επιβιώσει, αφού το κρέας ήταν η βασική τροφή του προϊστορικού ανθρώπου. Αντίθετα, η χορτοφαγία είναι αφύσικη διατροφή για τον άνθρωπο, αφού, αν την ακολουθούσαμε, το ανθρώπινο είδος θα είχε εξαφανισθεί ή δεν θα είχαμε εξελιχθεί σε άνθρωπο, αλλά θα ήμασταν ακόμα στα δένδρα τρώγοντας μπανάνες. Άνθρωπος είναι ο πρώτος πίθηκος που έφαγε κρέας. Η χορτοφαγία είναι επικίνδυνη για τη διαιώνιση του ανθρώπινου είδους. Ως απάντηση στους ψευτοηθικισμούς των χορτοφάγων για την σφαγή των ζώων, έχω να απαντήσω ότι αυτοί που δεν τρώνε κρέας δεν σέβονται το ίδιο τους το σώμα, αφού το ανθρώπινο είδος είναι παμφαγικό ον.

Το θέμα του κρέατος και του κατά πόσο η κατανάλωσή του ωφελεί ή όχι την υγεία μας έχει αναλυθεί στο νέο μου βιβλίο με τίτλο «Κρέας: Όλη η αλήθεια», που κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες από τον εκδοτικό οίκο Κάδμος. Στο βιβλίο αυτό αποδεικνύω ότι το κρέας είναι ιδανική τροφή για τον άνθρωπο, αλλά το κρέας του εμπορίου είναι ανθυγιεινό, διότι περιέχει αντιβιοτικά και ορμόνες. Πλην τούτου, τα ζώα στις φάρμες δεν τρέφονται με γρασίδι αλλά με δημητριακούς σπόρους. Αυτό είναι ολέθριο, διότι αυξάνει την ποσότητα ωμέγα 6 λιπαρών οξέων και μειώνει την ποσότητα των ωμέγα 3 στο κρέας. Αυτή η αλλαγή των ωμέγα λιπαρών οξέων οδηγεί σε συστημική φλεγμονή που αποτελεί την αιτία των περισσότερων χρόνιων εκφυλιστικών ασθενειών. Η κατανάλωση βιολογικού κρέατος έχει το πλεονέκτημα ότι δεν περιέχει αντιβιοτικά και ορμόνες, αλλά δυστυχώς οι κτηνοτρόφοι βιολογικών κρεάτων ταΐζουν τα ζώα τους με βιολογικούς δημητριακούς σπόρους, ενώ η φυσιολογική τροφή των ζώων είναι να βόσκουν και να τρώνε γρασίδι. Αυτό με κάνει να θεωρώ τα κρέατα από ζώα ελευθέρας βοσκής που μπορούμε να βρούμε στα χωριά ανώτερα από τα βιολογικά κρέατα. Το να λέμε ότι το κρέας του εμπορίου είναι γεμάτο τοξίνες, και με αυτό το επιχείρημα να αποτρέπουμε τους καταναλωτές από το να τρώνε κρέας είναι ή ανοησία ή σκοπιμότητα. Αν είναι έτσι, να μην τρώμε και ψάρια, διότι τα περισσότερα ψάρια περιέχουν βαρέα μέταλλα, να μην τρώμε γαλακτοκομικά, διότι και αυτά, όπως και το κρέας, περιέχουν ορμόνες και αντιβιοτικά, και να μην τρώμε φρούτα και λαχανικά και ξηρούς καρπούς, διότι είναι μέσα στα φυτοφάρμακα, εν ολίγοις να μην τρώμε τίποτα! Αυτό που δεν πρέπει να τρώμε είναι τα επεξεργασμένα κρέατα, όπως τα αλλαντικά, διότι λόγω των συντηρητικών και των νιτρικών αλάτων που περιέχουν αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο για καρκίνο. Και φυσικά δεν θα πρέπει να ψήνουμε πάρα πολύ τα κρέατα ούτε να τα ψήνουμε στα κάρβουνα, διότι σχηματίζονται καρκινογόνες ουσίες. Το μαρινάρισμα του κρέατος πριν μαγειρευτεί εξαλείφει το 92% των ετεροκυκλικών αμινών (καρκινογόνων ουσιών) που σχηματίζονται από το υπερβολικό ψήσιμο του κρέατος.

Κετογενική δίαιτα: Η πλούσια σε ζωικά λίπη διατροφή που θεραπεύει τον καρκίνο

Αν η κρεατοφαγία και η κατανάλωση ζωικών λιπών είναι ανυθγιεινή, όπως ισχυρίζονται οι χορτοφάγοι, πώς εξηγούν ότι η κετογενική δίαιτα θεραπεύει την επιληψία, τον καρκίνο και άλλες παθήσεις με επιτυχία; Η κετογενική δίαιτα αναπτύχθηκε στο νοσοκομείο John Hopkins τη δεκαετία του 1920 ως μια φυσική θεραπεία για την επιληψία, όταν τα φάρμακα αποτύγχαναν. Είναι μια υψηλή σε λίπη δίαιτα που περιορίζει τους υδατάνθρακες. Η δίαιτα αυτή σταμάτησε να είναι σε εύνοια κατά τη διάρκεια της καμπάνιας κατά των κορεσμένων λιπών ως δήθεν ανθυγιεινών, μια καμπάνια που ξεκίνησε στις ΗΠΑ πριν μερικές δεκαετίες. Η κετογενική δίαιτα έχει ονομασθεί με διαφορετικά ονόματα τα τελευταία χρόνια, κάτι που ξεκίνησε με την χαμηλή σε υδατάνθρακες δίαιτα του Atkins που έγινε δημοφιλής πριν 10 με 15 χρόνια περίπου. Σήμερα μια άλλη παρόμια δίαιτα είναι στη μόδα, η paleo diet, η παλαιολιθική διατροφή. Η paleo diet είναι ένα παράδειγμα μιας δίαιτας που βασίζεται σε κετογενικές αρχές.

Η κετογενική δίαιτα δεν είναι όμως καινούργια, διότι ήταν μια θεραπευτική δίαιτα που προκαλούσε καλύτερα αποτελέσματα από ό, τι τα φάρμακα στη θεραπεία της επιληψίας τη δεκαετία του 1920. Σήμερα, αυτή η δίαιτα μελετάται από την ιατρική κοινότητα για όλα τα είδη ασθενειών. Φυσικά, το περισσότερο επιστημονικό ενδιαφέρον για αυτή τη δίαιτα είναι να προσπαθήσουν να ανακαλύψουν φάρμακα κετόνων που μιμούνται την κετογενική δίαιτα. Όταν η δίαιτα του Atkins κέρδισε δημοσιότητα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης πριν μερικά χρόνια, πολλοί επικριτές υποστήριζαν ότι δεν υπήρχαν μακρόχρονες μελέτες για αυτή τη δίαιτα. Ωστόσο, υπάρχουν δεκάδες μελέτες πάνω στην κετογενική δίαιτα, και δεν υπάρχει ούτε μια μελέτη που να έχει αρνητικά αποτελέσματα. Η δίαιτα αυτή έχει φανεί ότι είναι αποτελεσματική σε μια πληθώρα ασθενειών, όπως σε νευρολογικές καταστάσεις, στην επιληψία, στη γήρανση, στη νόσο του Alzheimer, στην ασθένεια του Parkinson, στο εγκεφαλικό, σε ψυχιατρικές διαταραχές (κατάθλιψη), στον αυτισμό, στην ημικρανία και στον καρκίνο. Δεδομένου ότι αυτή η δίαιτα είναι αποτελεσματική και χωρίς παρενέργειες, είναι απίθανο κανένα από τα φαρμακευτικά προϊόντα να έχουν την ίδια επιτυχία με την κετογενική δίαιτα. 

Η κετογενική δίαιτα είναι μια δίαιτα που περιορίζει όλους τους υδατάνθρακες, δηλαδή δημητριακά, όσπρια, φρούτα, αμυλώδη λαχανικά (επιτρέπει τα μη αμυλώδη λαχανικά), μέλι και ζάχαρη, και τους αντικαθιστά με υψηλές ποσότητες υγιών λιπών  (κορεσμένα και μονοακόρεστα λίπη, ωμέγα 3 και μικρές ποσότητες ωμέγα 6 από ξηρούς καρπούς) και μέτριες ποσότητες καλής ποιότητας πρωτεΐνης. Η λογική αυτής της δίαιτας είναι ότι, αφού τα καρκινικά κύτταρα χρειάζονται γλυκόζη για να αναπτυχθούν, και οι υδατάνθρακες μετατρέπονται σε γλυκόζη στο σώμα, τότε η μείωση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα μέσω περιορισμού υδατανθράκων και πρωτεΐνης στην κυριολεξία λιμοκτονεί τα καρκινικά κύτταρα και τα οδηγεί σε θάνατο. Επιπλέον, η χαμηλή πρόσληψη πρωτεΐνης μειώνει τη βιοχημικό οδό mTOR, μια βιοχημική οδός που ρυθμίζει τον κυτταρικό μεταβολισμό και επιταχύνει τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό. Η χαμηλή πρόσληψη πρωτεΐνης μειώνει επίσης την ποσότητα του αμινοξέος γλουταμίνη, η οποία, είναι γνωστό, ότι μπορεί να επιταχύνει ορισμένους καρκίνους. Αυτή η δίαιτα βοηθά όλους, είτε έχουν καρκίνο είτε όχι, διότι βοηθά να στραφείτε από τον τρόπο καύσης υδατανθράκων στην καύση λιπών, κάτι που θα σας βοηθήσει να έχετε άριστο βάρος και να προλάβετε όλες τις χρόνιες εκφυλιστικές ασθένειες. Οι χορτοφάγοι, όπως έχουν αποδείξει μελέτες, έχουν στο αίμα τους υψηλά ποσοστά τελικών υποπροϊόντων γλυκοζυλίωσης, άρα παθαίνουν γλύκανση (με απλά λόγια σάκχαρα προσκολλώνται στις πρωτεΐνες του σώματος και τις καίνε) λόγω των υψηλών σακχάρων από την πλούσια σε υδατάνθρακες διατροφή τους. Ένας άλλος λόγος είναι ότι η δίαιτα των χορτοφάγων είναι ελλιπής σε καρνοσίνη. Η καρνοσίνη βρίσκεται μόνο σε ζωικές τροφές, και ιδίως στο μοσχάρι, και είναι πάρα πολύ απαραίτητη για την υγεία μας, αφού η καρνοσίνη αποτρέπει τη γλύκανση στο σώμα. Στην πραγματικότητα, οι χορτοφάγοι έχουν υψηλότερα επίπεδα προχωρημένων τελικών προϊόντων γλύκανσης στο αίμα τους από ό, τι αυτοί που τρώνε κρέας (41-42). Η γλύκανση είναι βασική αιτία γήρανσης και πρόκλησης πολλών χρόνιων εκφυλιστικών ασθενειών.

Άρα όχι μόνο η χορτοφαγία είναι ελλιπής σε τόσα θρεπτικά συστατικά που μπορεί να τα λάβει κάποιος με μια μεικτή δίαιτα, και κατά συνέπεια είναι επικίνδυνη για την υγεία μας, αλλά επιπλέον δεν προσφέρει κανένα σημαντικό όφελος στην πρόληψη των χρόνιων εκφυλιστικών ασθενειών και στην αντιγήρανση. Η χορτοφαγία είναι μια αντιεπιστημονική μόδα, ένα είδος θρησκείας χωρίς καμμιά επιστημονική θεμελίωση.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Eades M., The Protein Power Lifeplan, 2000, Cordain L., The Paleo Diet, 2002

2. Cordain L., The Paleo Diet, 2002

3. Bernard J., The Chemistry of Man, 2007

4. Hoffer A., Putting It All Together: The New Orthomolecular Nutrition, 1996

5. Pauling L., How to Live Longer and Feel Better, 2006

6. Savona N., Holford P., Solve Your Skin Problems, 2001

7. Holford P., Improve Your Digestion, 1999

8. Weston P., Nutrition and Physical Degeneration, 2004

9. Abrams L., The preference for animal protein and fat: A cross-cultural survey, in Food and Evolution, Toward a Theory of Human Food Habits, 1987

10. To Study Eskimo Life, New York Times, September 1921

11. Cleave T.L., The Saccharine Disease, 1974

12. American Indian/Alaska native profile, The office of Minority Health

13. We have the power to prevent diabetes, National Diabetes Education Program, May 2008

14. The Diabetes epidemic among American Indians and Alaska natives, May 2008

15. American Indian/Alaska native profile, The office of Minority Health

16. The Heart, the Drum, National Heart, Lung and Blood Institue, May 2008

17. O’Dea K., Marked improvement in carbohydrate and lipid metabolism in diabetic Australian aborigines after temporary reversion to traditional lifestyle, Diabetes, 33:596-603, 1984

18. Louwman M.W., et al., Signs of impaired cognitive function in adolescents with marginal cobalamin status, American Journal of Clinical Nutrition, 72(3):762-9, 2000

19. O’Keefe J., et al., Mayo Clinic Proceedings, 70:69-79, 1995

20. Velasquez-Melendez G., et al., European Journal of Clinical Nutrition, 49(5):379-84, 1995

21. Helebostad M., et al., Vitamin D deficiency rickets and vitamin B12 deficiency in vegetarian children, Acta Paediatr Scand, 74:191-5, 1985

22. Zmora E., et al., Multiple nutritional deficiencies in infants from a strict vegetarian community. Am J Dis Child., 133(2):141-4, 1979

23. Shinwell E.D., Gorodischer R., Totally vegetarian diets and infant nutrition. Pediatrics, 70(4):582-6, 1982

24. Millett P., et al, Nutrient intake and vitamin status of healthy French vegetarians and nonvegetarians. Am J Clin Nutr, 50:718-27 1989

25. Lamberg-Allardt C.,et al., Low serum 25-hydroxyvitamin D concentrations and secondary hyperparathyroidism in middle-aged white strict vegetarians. Am J Clin Nutr, 58:684-9, 1993

26. Outila T., et al., J Am Diet Assoc, 100:434-41, 2000

27. Calcif Tissue Int, 78(6), 337-342, 2006

28. Horm, 10(2):131-143, 2011

29. Kabir H et al., Comparative vitamin B6 bioavailability from tuna, whole wheat bread and peanut butter, Journal of Nutrition, 113, 2412-2420, 1983

30. Gregory J.F., Bioavailability of vitamin B6 in nonfat dry milk and a fortified rice breakfast cereal product, Journal of Food Science, 45, 84-86, 1980

31. Leklem J.E., et al., Bioavailability of vitamin B6 from wheat bread in humans, Journal of Nutrition, 110, 1819-1828, 1980

32. Batchelor A.J., Compston J.E., Reduced plasma half-life of radio-labelled 25-hydroxyvitamin D3 in subjects receiving a high fiber diet, British Journal of Nutrition, 49(2), 213-216, 1983

33. Hollick M.F., Vitamin D: importance in the prevention of cancers, type 1 diabetes, heart disease, and osteoporosis, American Journal of Clinical Nutrition, 79(3), 362-371, 2004

34. Burr M.L., et al., Effects of changes in fat, fish, and fibre intakes on death and myocardial reinfarction: diet and reinfarction trial (DART), Lancet, 2, 757-761, 1989

35. Jenkins D.J., et al., Effect of wheat bran on glycemic control and risk factors for cardiovascular disease in type 2 diabetes, Diabetes Care, 25(9), 1522-1528, Sep. 2002

36. The Lancet, vol. 343, June 4, 1994

37. Alamgir I., Caplin J., Cheland G., Norell M., Kaye G., Survival trends, coronary events rates and the Monica Project, The Lancet, 354, 862-863, 1999

38. Grant W.,  Milk and other dietary influences on coronary heart disease, Alternative Medicine Review, 3, No 4, 281-294, 1998

39. Thorogood M., et al., 1994

40. Key T.J., et al, 1999

41. Krajcovicova-Kudlackova M., et al., Advanced glycation end products and nutrition, Physiol Res., 51(3):313-16, 2002

42. Sebekova K., et al., Plasma levels of advanced glycation end products in healthy, long-term vegetarians and subjects on a western mixed diet, Eur J Nutr, 40(6):275-81, 2001

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το άρθρο αυτό αποτελεί απόσπασμα από το νέο μου βιβλίο με τίτλο ''Κρέας: Όλη η αλήθεια", που μόλις εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Κάδμος 
Μάριος Δημόπουλος
Διατροφολόγος
Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition
Στοιχεία επικοινωνίας: dimopmar@otenet.gr
                                     dimopoulosnutritionist@gmail.com